H'Hen Niê, 'Á hậu 3', và sự quá đà của báo giới

Hình: H'Hen Niê (Nguồn: Thanh Niên)

Sáng nay, fanpage H'Hen Niê đăng "lời cảm ơn chân thành" của H'Hen Niê đến "các anh chị báo chí, phóng viên đã đưa tin trong những ngày vừa qua" vì "mọi người vẫn nhớ đến mình, vẫn nhớ đến câu chuyện mà Hen mang tới Miss Universe 2018" và kèm với đó là danh sách hơn 10 bài viết trên các báo mạng về sự kiện cô được chủ tịch Miss Universe, bà Paula Shugart, gọi là Á hậu 3 Miss Universe 2018.[1]

Khi đọc các bài viết về sự kiện này trên các báo mạng 1, 2 ngày trước, tôi đã tự hỏi liệu H'Hen Niê sẽ phản ứng thế nào với sự kiện cũng như các bài viết từ báo giới. Lúc đó, ngoài phát biểu của H'Hen Niê mà các báo mạng đăng, tôi không tìm thấy câu trả lời cho câu hỏi của mình từ fanpage của cô ấy.

Phát biểu của H'Hen Niê trên Tiền Phong và nhiều báo mạng khác (có lẽ đều dẫn lại từ Tiền Phong) như sau:

“Khi nghe tin Hen quá bất ngờ và tự nhiên bật khóc, mọi ký ức về cuộc thi năm ấy như ùa về làm cho dòng nước mắt cứ thế mà lăn dài".

"Giờ đây khi được dì Paula tuyên bố trước truyền thông quốc tế, Hen thực sự biết ơn và hạnh phúc vì cuối cùng những điều mọi người hay nói đã thành sự thật. Hen xin cảm ơn tổ chức Miss Universe đã công bố điều này như một động lực lớn để Hen cố gắng từng ngày trên con đường phía trước và một lần nữa làm cho người hâm mộ Việt Nam tự hào".[2]

(Điều "mọi người hay nói" ở đây là danh hiệu Á hậu 3 mà giới truyền thông và bạn bè dùng để gọi H'Hen Niê mỗi khi cô đi công tác hay làm việc tại môi trường quốc tế, theo chia sẻ của H'Hen Niê với Tiền Phong.)

Tôi không biết H'Hen Niê có xem video phát biểu của bà Paula để biết được nguyên văn của phát biểu đó hay không. Có thể là không và H'Hen Niê đã phản ứng dựa trên các bài viết mà các báo mạng đăng về sự kiện. Nhưng nếu là có thì tôi sẽ lăn tăn một chút.

Nhưng để tôi hướng sự lăn tăn của mình vào các báo mạng trước đã.

Phát biểu của bà Paula nằm trong bối cảnh là một cuộc họp báo vào ngày 26/10 về việc chuyển nhượng tổ chức Miss Universe cho một tỷ phú Thái Lan. Trong video về phát biểu này trên Youtube, người mà bà trực tiếp nói chuyện với là Harnaaz Kaur Sandhu, Miss Universe 2021. Bà nói:

"One contestant a few years ago, who in Vietnam, in her village, it was traditional to be married at 13 or 14 and she bucked her family and said, "No, I'm getting an education". She used the pageant as a means to get her education. She actually ended up with winning Miss Vietnam. I think was third runner-up at Miss Universe. With the money that she got, she went to her village, build a library and to educate young girls there."[3]

(Tạm dịch: "Cách đây vài năm, có một thí sinh ở Việt Nam, theo truyền thống tại làng của cô ấy, sẽ kết hôn ở tuổi 13 hoặc 14 và cô ấy đã phản đối gia đình và nói: "Không, con đang đi học". Cô ấy đã dùng cuộc thi sắc đẹp như một phương tiện để được học hành. Cuối cùng, cô ấy đã đăng quang Hoa hậu Việt Nam. Tôi nghĩ [cô ấy] là Á hậu 3 tại [cuộc thi] Hoa hậu Hoàn vũ. Với số tiền có được, cô ấy đã về làng của mình, xây dựng thư viện và giáo dục các em gái ở đó.")

Khi xem video phát biểu này, tôi thấy rằng phát biểu đã được các báo mạng dịch và diễn giải một cách tùy tiện. Không kể cả đoạn (mà tôi đã phân tích trong một bài viết trước[4]), chỉ riêng câu nói về danh hiệu Á hậu 3 – "I think was third runner-up at Miss Universe." – cũng đã có chuyện để bàn.

"Tôi nghĩ cô ấy là Á hậu 3 Miss Universe 2018".[5] Một số báo mạng, bao gồm Zing, Thanh Niên, Người Hà Nội, đã dịch như vậy. Ổn thôi. Nhưng tôi không hiểu tại sao ngay cả các báo mạng này lại đồng nhất câu này với việc H'Hen Niê được "công nhận", được "khẳng định", được "xác nhận" là Á hậu 3 Miss Universe 2018.

Zing mở đầu cho bài viết "H'Hen Niê được Chủ tịch Miss Universe gọi là 'Á hậu 3'" bằng câu "Trong chia sẻ mới nhất, Chủ tịch tổ chức Miss Universe CÔNG NHẬN H'Hen Niê là Á hậu 3 của cuộc thi năm 2018".[6]

Thanh Niên, trong video kèm bài viết "H'Hen Niê bất ngờ được chủ tịch Miss Universe gọi là 'Á hậu 3'", biên tập viên Cẩm Tú xướng ngôn rằng bà Paula "KHẲNG ĐỊNH H'Hen Niê CHÍNH LÀ Á hậu 3.[7]

Mặc dù 2 bài viết của 2 báo mạng trên có tiêu đề thích hợp với cụm từ "gọi là", nhưng nội dung, với các từ, cụm từ "công nhận", "khẳng định", "chính là", lại không thích hợp.

Người Hà Nội thì không dùng cụm từ "gọi là", mà dùng luôn từ "xác nhận" trong tiêu đề cho bài viết "Hoa hậu H'Hen Niê bất ngờ được xác nhận là Á hậu 3 cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ 2018".[8]

Câu nói bắt đầu bằng "Tôi nghĩ..." của bà Paula là một câu nói thể hiện quan điểm cá nhân. Nó không có nghĩa là một lời tuyên bố, một sự công nhận, hay một sự khẳng định dựa trên danh nghĩa của tổ chức Miss Universe. Chưa kể, cuộc họp báo là về việc chuyển nhượng tổ chức Miss Universe, không phải là về việc công bố danh hiệu. Bà Paula chỉ nhân đây chia sẻ những câu chuyện và những suy nghĩ.

Miss Universe 2018 đã chấm dứt về diễn biến và chốt hạ về kết quả. H'Hen Niê bước ra từ đó với vị trí top 5 chung cuộc. Ngay cả khi (giả định) cô ấy đứng thứ 3 trong số 4 Á hậu xét về điểm số từ ban giám khảo của cuộc thi này, thì trước thực tế rằng thể lệ của chương trình không có Á hậu 3 và Á hậu 4, H'Hen Niê không chính thức là Á hậu 3. (Đó là chưa kể giả định này có thể không đúng.)

Đi xa hơn các báo mạng trên và tương tự, một số báo mạng khác khiến sự kiện H'Hen Niê được "công nhận" là Á hậu 3 được nâng lên tầm cao mới, bằng những diễn đạt "hoành tráng" hơn.

Công Thương, mở đầu một bài viết về sự kiện bằng một câu rằng sự kiện là "màn đăng quang lần 2" của H'Hen Niê sau 4 năm.[9] VTC Now trong một bản tin của mình cũng nói về sự kiện này với cụm từ đó.[10]

Eva và VOV có hai bài viết với 3 đoạn nội dung giống nhau gần như đúc[11][12] (nhưng tiêu đề khác nhau và tên tác giả cũng khác nhau (!?)) với một đoạn nói rằng sự kiện bà Paula "chính thức công bố" H'Hen Niê "đạt thành tích" Á hậu 3 "lập tức gây chấn động giới sắc đẹp quốc tế".[10][11]

Kể cũng buồn cười! Một cách hài hước, có thể nói sự yêu mến dành cho H'Hen Niê kèm lòng tự tôn dân tộc của các báo mạng trong nước trở nên "cao trào" đến nỗi làm cho thần kinh của họ "hưng phấn" và "bay bổng" đến tận trời xanh.

Đáp xuống mặt đất, họ cần hiểu rằng cô có thể được gọi một cách trìu mến hay được công nhận trong công chúng là Á hậu 3 Miss Universe, song đó là một danh hiệu không chính thức. Dù có ủng hộ hay ngưỡng mộ H'Hen Niê đến đâu, họ cũng nên thừa nhận điều đơn giản, dễ hiểu này.

Trở lại với H'Hen Niê, tôi nghĩ rằng H'Hen Nie cũng nên hiểu thực tế đó. Không có danh hiệu chính thức nào cả. Tất nhiên, cô ấy có thể lấy làm vui vì phát biểu của bà Paula, song có thể có một phiên bản H'Hen Niê trưởng thành hơn, khi cô hiểu đó là sự-ghi-nhận-cá-nhân của bà, thể hiện sự cảm kích trước điều đó, và điềm nhiên trước những bài viết đi xa thực tế của các báo mạng và phóng viên mà cô gửi lời cảm ơn.

Chú thích:

[1] Lời cảm ơn của H'Hen Niê tới báo chí
https://www.facebook.com/HHennieOfficial/posts/pfbid06urJCzyZQEdR5gb6GZpjuAaWHGFEHqn1wXE2BzvcK2aTo5kNxdaKd9rRXzvYxWPcl

[2] H'Hen Niê khóc khi chủ tịch Hoa hậu Hoàn vũ gọi là Á hậu 3
https://tienphong.vn/hhen-nie-khoc-khi-chu-tich-hoa-hau-hoan-vu-goi-la-a-hau-3-post1481468.tpo

[3] Một đoạn phát biểu của Paula Shugart
https://www.youtube.com/shorts/gBfHoJHbdiY

[4] Báo mạng Việt Nam nhét chữ vào miệng chủ tịch Miss Universe
https://www.rfavietnam.com/node/7392

[5][6] H'Hen Niê được Chủ tịch Miss Universe gọi là 'Á hậu 3'
https://zingnews.vn/h-hen-nie-duoc-chu-tich-miss-universe-goi-la-a-hau-3-post1369159.html

[5][7] H'Hen Niê bất ngờ được chủ tịch Miss Universe gọi là 'Á hậu 3'
https://thanhnien.vn/hhen-nie-bat-ngo-duoc-chu-tich-miss-universe-goi-la-a-hau-3-post1514768.html

[5][8] Hoa hậu H'Hen Niê bất ngờ được xác nhận là Á hậu 3 cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ 2018
https://nguoihanoi.com.vn/hoa-hau-h-hen-nie-bat-ngo-duoc-xac-nhan-la-a-hau-3-cuoc-thi-hoa-hau-hoan-vu-2018-65363.html

[9] H'Hen Niê bất ngờ được xác nhận là Á hậu 3 Miss Universe 2018
https://congthuong.vn/hhen-nie-bat-ngo-duoc-xac-nhan-la-a-hau-3-miss-universe-2018-224829.html

[10] H'hen Niê được Chủ tịch Miss Universe công nhận là Á hậu 3
https://www.youtube.com/watch?v=2-p3BJ7j780&ab_channel=VTCNOW

[11] H’Hen Niê chính thức được phong danh hiệu Á hậu 3 Hoa hậu Hoàn vũ
https://eva.vn/nhan-vat-dep/hhen-nie-chinh-thuc-duoc-phong-danh-hieu-a-hau-3-hoa-hau-hoan-vu-c262a536104.html

[12] H'Hen Niê bất ngờ được công nhận là Á hậu 3 Miss Universe
https://vov.vn/giai-tri/nghe-si/hhen-nie-bat-ngo-duoc-cong-nhan-la-a-hau-3-miss-universe-post980003.vov