Đề nghị truy tố Trương Châu Hữu Danh và Báo Sạch: “Món quà dân chủ” cho cuộc bầu cử

Không phải vô tình, chỉ còn gần một tuần lễ trước ngày bầu cử Quốc Hội và Hội Đồng Nhân Dân, cơ quan điều tra đã ra kết luận điều tra đề nghị truy tố Trương Châu Hữu Danh và nhóm Báo Sạch về tội lợi dụng quyền tự do dân chủ…. Hàng trăm tờ báo đồng loạt đưa kết luận điều tra một chiều như là một bản án chính thức mà không có một lời phản biện. Không tờ báo nào thông tin về việc có hay không có luật sư bào chữa cho các bị can.

Theo lý thuyết ở một xã hội dân chủ, tiến bộ thì ngày bầu cử là một sinh hoạt chính trị có ý nghĩa trọng đại, một ngày vui, ngày hội dân chủ của đất nước.

Răn đe trước ngày bầu cử?

Đảng cầm quyền và nhà nước Việt Nam đã đầu tư hàng ngàn tỷ đồng cho cuộc bầu cử này. Ứng cử viên được đảng chọn lựa cần thận theo tiêu chuẩn của đảng, thẻ cử tri, lý lịch ứng cử viên được in phát đến từng hộ dân. Hàng tháng qua hệ thống tuyên truyền từ báo chí mạng xã hội đến loa phường ồn ào rầm rĩ hàng ngày, ra rả tuyên truyền bầu cử.

Ấy vậy mà còn chưa đến 1 tuần trước ngày lễ ấy, thông tin đề nghị truy tố Trương Châu Hữu Danh và nhóm Báo Sạch bùng lên như ngọn lửa lan tràn trên khắp hệ thống báo chí truyền thông bất giác làm người đọc hoang mang lo lắng.

Chừng như trước ngày vui lại có chuyện buồn.

Những bị can là những nhà báo ít nhiều được công chúng quan tâm và “hành vi phạm tội” của họ vốn không xa lạ gì với công chúng. Chuyện BOT bẩn, chuyển giải tỏa đất đai, chuyện tiêu cực ở bệnh viện trường học là những điều nhan nhản hàng ngày, ai cũng đọc, ai cũng thấy. Việc đề nghị truy tố họ trong thời điểm này như có gì đó làm không khí xã hội trước bầu cử trở nên nặng nề.

Phải chăng có sự tình cờ ngẫu nhiên! Do thúc ép của luật lệ về thời hạn của tiến trình tố tụng?

Bản Kết luận điều tra đã xác định là không ngẫu nhiên, “quá trình điều tra, cơ quan chức năng đã phát hiện và thu giữ 9 văn bản đóng dấu "MẬT", 1 văn bản "TỐI MẬT" liên quan vụ án Hồ Duy Hải...

Hành vi trên của các bị can có dấu hiệu của tội “Cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật Nhà nước”, quy định tại Điều 337 Bộ luật Hình sự..

Tuy nhiên, do tính phức tạp của tội phạm và đảm bảo kết thúc điều tra đúng thời hạn, Công an TP Cần Thơ đã tách các hành vi này thành vụ án khác để tiếp tục xác minh, khởi tố điều tra, xử lý theo quy định”. (1)

Kết luận như vậy là khiên cưỡng. Vụ án mới được khởi tố điều tra từ cuối tháng 12-2020. đến nay chỉ mới năm tháng mà theo luật thì với vụ án nghiêm trọng sau bốn tháng đầu tiên còn có thể gia hạn thêm hai lần. Với vụ án phức tạp còn có thể điều tra bổ sung. Việc điều tra chưa xong, chưa hết vẫn tung ra kết luận trước ngày bầu cử là có chủ ý chứ không phải do luật lệ câu thúc.

Không thấy có luật sư!

Một trong những điểm tự hào của đảng và nhà nước Việt Nam hiện nay là công cuộc cải cách tư pháp được thể hiên qua nhiều điểm mới, tiến bộ của Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự năm 2015, theo đó nguyên tắc suy đoán vô tội đươc minh định, bị can đươc hưởng nhiều quyền hơn trước đây. Một là, quyền “Được biết lý do mình bị khởi tố”. Hai là, quyền được “Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá”. Ba là, quyền được “Đọc, ghi chép bản sao tài liệu hoặc tài liệu được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài liệu khác liên quan đến việc bào chữa kể từ khi kết thúc điều tra khi có yêu cầu”.  (2)

Trách nhiệm thực hiện các quyền này thuộc về cơ quan tố tụng tuy nhiên để bảo đảm các quyền ấy và những quyền khác nữa thì việc đầu tiên là phải đươc hưởng quyền Tự bào chữa, nhờ người bào chữa tại khoản 2 Điều 60 BLTTHS. Theo luật thì chỉ với nhóm tội phạm về an ninh quốc gia quyền này mới bị hạn chế. Rất tiếc là tội “Lạm dụng quyền tự do dân chủ ….” chỉ thuộc nhóm tội danh vi phạn trật tự trị an nhưng khi đã có kết luận điều tra mà trên khắp các phương tiện thông tin đại chúng không có thông tin nào cho thấy các bị can có người bào chữa.

Thực tế đáng tiếc này làm công chúng càng thêm ngột ngạt và niềm tin và sự tiến bộ, công minh của nền tư pháp Việt Nam càng mong manh.

Tòa chưa tuyên nhưng án đã hoàn thành

Một nguyên tắc phổ quát trên toàn thế giới là khi án chưa tuyên thì chưa bị xem là có tội. Nhưng trên khắp các mặt báo lề phải ngày 18-5 thông tin một chiều về kết luận điều tra như là tội phạm đã hoàn thành, không hề có ý kiến phản biện chủ quan hay khách quan nào. Điều đáng lo ngại ở đây là qua kết luận điều tra những cáo buộc phạm tội đối với Trương Châu Hữu Danh và các thành viên Báo Sạch chủ yếu và dưa trên lời khai nhận tội và nhận định của cơ quan điều tra.“Theo kết luận của cơ quan điều tra, nội dung chủ yếu của các thông tin trên "Làm Báo Sạch" và "Báo Sạch" đều thể hiện hoặc mang danh nghĩa đấu tranh chống tiêu cực, nhưng thực chất lại là tiêu cực. Bằng các cách thức, từ ngữ, nội dung thông tin được nhóm này đăng tải trên 10 tỉnh, thành trên cả nước, Cơ quan điều tra Công an TP Cần Thơ đã phối hợp xác minh và có 4 tỉnh gồm Quảng Ninh, Đắk Nông, Quảng Ngãi và Phú Yên đã trả lời, cho thấy nội dung trên Facebook "Trương Châu Hữu Danh"  (3)

Cách cáo buộc đánh giá này thật đáng quan ngại.

Hành vi của các bị can là viết bài, đưa thông tin về các sự việc nổi cộm của xã hội thời ấy: Giải tỏa sai từ ấp Thới Lai A sang ấp Thới Lai B, một luận văn tiến sĩ bị tố cáo đạo văn, hai vị tiến sĩ bị bắt không đúng trình tự pháp luật, một ông Hiệu Trưởng bị cách chức mà đến Phó Thủ Tướng giải trình trước Quốc Hội cũng phải ậm ừ… Tất cả những thông tin sự việc được nêu đều là chuyện có thật nhưng cách nêu, nội dung chi tiết của từng bài viết có phải là bịa đặt, lợi dụng quyền tự do dân chủ đề gây thiệt hại cho tổ chức cá nhân hay không là những nhận định chủ quan cần có căn cứ khoa học, quan điểm, phương pháp đánh giá hết sức thận trọng, khách quan đa chiều.

Thiếu tiếng nói, sự tham gia của luật sư, của các hội đoàn độc lập, khách quan phản biện đánh giá chứng cứ của tội phạm là điều hết sức quan ngại.

Việc nêu sự kiện xã hội, quan điểm cá nhân lên mạng xã hội là quyền ngôn luận phổ quát của cá nhân. Nếu quyền này bị xem là tội phạm thị nền dân chủ của xã hội bị bức tử ngay khi mới hoài thai.

Theo thông tin báo chí và cũng theo thông lệ Việt Nam, với tội danh “lợi dụng quyền tự do dân chủ” cáo buộc của Công An cũng chính là bản án. Kết luận điều tra vụ án được đưa ra ngay “đêm trước” cuộc bầu cử phải chăng là thông điệp cho nền dân chủ trong nhiệm kỳ mới?

1-https://www.sggp.org.vn/de-nghi-truy-to-bi-can-truong-chau-huu-danh-va-c...

2-http://vksnd.vinhphuc.gov.vn/UserControls/Publishing/News/BinhLuan/pForm...

3-https://tuoitre.vn/huu-danh-va-nhom-bao-sach-dang-thong-tin-sai-lech-o-4...