Tuần hành khí hậu tại Việt Nam: Bị ngăn cản nhưng sẽ vẫn tiếp diễn?

Ngày 26/9, một trang event về Climate Strike tại Sài Gòn đăng thông báo hủy tuần hành, mà ban đầu được dự kiến vào chiều thứ Sáu, 27/9. Thông báo này cũng được đưa lên group Climate Strike HCM, điểm hội tụ của những người tham gia tuần hành khí hậu vào 22/9 vừa qua cùng những người quan tâm. 

Thông báo có nội dung rằng không thể thực hiện tuần hành như dự định vì chính quyền thành phố chưa cho phép. Bên cạnh đó, thông báo nói thời gian chuẩn bị còn ít ỏi, lượng người đăng ký tham gia lại đông, và tuần hành khí hậu có thể diễn ra vào thời gian tới, sau khi có sự cho phép của chính quyền.

Khi tìm lại thông báo vào 27/9, người viết thấy nó không còn tồn tại nữa. Không rõ vì sao thông báo bị gỡ xuống, người ta chỉ có thể phỏng đoán một vài khả năng, mà một trong đó là tuần hành vẫn tiếp tục, song theo một cách khác, thầm lặng và khiến chính quyền không thể ngăn cản.

Quả là vậy. Mặc dù tuần hành theo dự kiến đã không diễn ra, nhưng một số hình thức nhẹ hơn của tuần hành thì có. 

Trong group Climate Strike HCM,[1] người ta có thể thấy những hình ảnh của một số cá nhân "tuần hành" khí hậu, chẳng hạn, một người đàn ông cùng một bé gái nước ngoài trên đường phố với các biểu ngữ "Keep the earth clean" ("Hãy giữ trái đất sạch") và "My future is in your hands" ("Tương lai của tôi nằm trong tay bạn"), hay hai cô gái trong một nhà sách với tấm biển "Clean air is a human right" ("Không khí sạch là một quyền con người").

Hình: Nhóm 5 bạn trẻ "trình diễn" về ô nhiễm tại Sài Gòn vào 27/9 (Nguồn: FB Hong Hoang)

Ở một nơi khác, một nhóm 5 người đã "trình diễn" các tư thế thể hiện tình trạng ô nhiễm không khí, kèm theo thông điệp "Be part of solution, not pollution" ("Hãy là một phần của giải pháp, đừng là một phần của ô nhiễm").[2] 

Hình: "Tuần hành" khí hậu tại Nhà Thờ Lớn, Hà Nội vào 27/9 (Nguồn: Fanpage Climate Strike HCM)

Thú vị và bất ngờ nhất có lẽ là "tuần hành" khí hậu mini với khoảng 20 người tại Nhà Thờ Lớn, Hà Nội. Theo fanpage 'Con mèo tỉnh táo và quả táo trên cây', mặc dù event Climate Strike tại Hà Nội đã bị xóa nhưng mọi người vẫn đến Nhà Thờ Lớn, đứng ở đó từ 5h30 đến 7h30 chiều, cầm các biểu ngữ một cách "rất văn minh và đầy nghiêm túc."[3]

Vậy là trong không gian chật chội của các quyền tự do biểu đạt (trong đó có quyền biểu tình, vốn là một quyền Hiến định), mối quan tâm về biến đổi khí hậu cùng các hành động theo sau vẫn tìm cách để bộc lộ ra, cho thấy sự can đảm và tính trách nhiệm ở mức độ nhất định của những người quan tâm và hành động ấy.

Khó có thể nói trước về sự phát triển của phong trào tuần hành khí hậu tại Việt Nam, song biết đâu trong gian nan sẽ có sự sáng tạo. Theo đó, mối quan tâm và hành động vì khí hậu sẽ vẫn tiến triển, theo nhiều cách khác nhau, có thể âm thầm song sẽ đạt tới những điểm bùng nổ vào những thời khắc quan trọng.

Lý giải nguyên nhân chính quyền ngăn cản tuần hành khí hậu, 'Hành tinh Titanic', một fanpage chuyên về biến đổi khí hậu, cho rằng chính quyền khó có cho phép tuần hành diễn ra khi đã chứng kiến hàng triệu người trẻ xuống đường trên khắp thế giới.[4] 

Rõ ràng, sự tham gia của người dân, dù là trong vấn đề tưởng chừng ít tính chính trị như biến đổi khí hậu, vẫn là điều mà chính quyền không muốn, vì điều đó đồng nghĩa với việc chính quyền phải chia sẻ quyền lực nhiều hơn với dân chúng, và từ đây các yếu tố cho một xã hội dân chủ sẽ đơm hoa.

Tuy nhiên, mặc cho chính quyền ngăn cản, khủng hoảng khí hậu là một khủng hoảng mà chính quyền không thể giải quyết nếu thiếu sự tham gia của người dân. Đây là khủng hoảng đòi hỏi sự sự thích ứng cao độ của toàn bộ giới lãnh đạo và dân chúng. 

Từ góc độ của giới lãnh đạo, các biện pháp độc đoán như ngăn cản tuần hành khí hậu không phải là giải pháp. Chúng vốn chỉ là biểu hiện của sự lãnh đạo không thích ứng và sẽ tiếp tục làm cho tình thế thêm bế tắc và nan giải. Đối mặt với khủng hoảng nói chung và khủng hoảng khí hậu nói riêng, sự lãnh đạo thích ứng phải là một lựa chọn. 

Thay vì ngăn cản người dân quan tâm và hành động vì khí hậu, chính quyền tốt hơn là mở đường, thậm chí tạo điều kiện cho họ, chung tay với họ, thể hiện vai trò của mình trong việc giải quyết các vấn đề của quốc gia, và xa hơn là của nhân loại, để từ đó, được họ ủng hộ trở lại, như là hệ quả của một mối quan hệ hỗ tương giữa người dân và chính quyền trong sự tồn tại và phát triển của đất nước.

Chú thích: 

[1] Thông tin từ fanpage Climate Strike HCM
https://www.facebook.com/groups/773628329774023/

[2] Thông tin từ FB Hong Hoang
https://www.facebook.com/hongnc/posts/10220090109507458

[3] Thông tin từ fanpage 'Con mèo tỉnh táo và quả táo trên cây'
https://www.facebook.com/taosmeof123/posts/2557882667596893

[4] Thông tin từ fanpage 'Hành tinh Titanic'
https://www.facebook.com/hanhtinhtitanic/posts/2394482403968305