Thêm một nhà độc tài nữa ra đi, bài học cho Việt Nam

Sau 6 tuần chịu áp lực từ các cuộc biểu tình rầm rộ của người dân và từ quân đội, ngày 2-4, Tổng thống Abdelaziz Bouteflika của Algeria đã tuyên bố từ chức, chấm dứt 20 năm cầm quyền của ông.

Trong một tuyên bố phát đi ngày 2-4, Phủ Tổng thống Cộng hòa Algeria nói rằng ông Abdelaziz Bouteflika sẽ từ chức trước ngày 28-4, thời hạn kết thúc nhiệm kỳ thứ 4 của ông. Ngay sau khi hay tin, hàng nghìn người dân đã xuống đường ăn mừng.

Vào giữa tháng 2 khi ông Bouteflika tuyên bố muốn tái cử nhiệm kỳ tổng thống thứ 5 liên tiếp đã trực tiếp gây ra cuộc khủng hoảng chính trị. Người dân và phe đối lập tại nước này đã xuống đường biểu tình rầm rộ yêu cầu ông Bouteflika rút lui vì cho rằng tình trạng sức khỏe của ông (2 lần bị đột quỵ) không đủ để lãnh đạo đất nước.

Quân đội Algeria đã đóng vai trò quyết định đến sự ra đi dứt khoát của ông Bouteflika. Trước đó một ngày, Tổng Tham mưu trưởng của quân đội, Trung tướng Ahmed Gaed Salah đã yêu cầu phía quân đội ngay lập tức tuyên bố rằng ông Bouteflika không còn phù hợp với cương vị cầm quyền.

Báo chí Pháp cho rằng sự ra đi của ông Bouteflika không chút vinh quang. Tham gia kháng chiến từ lúc mới 19 tuổi, đến năm 1963 Bouteflika trở thành ngoại trưởng trẻ nhất thế giới ở tuổi 26. Lúc đó Algeria đang là ngọn đèn của thế giới thứ ba, thúc đẩy phong trào không liên kết; Bouteflika nhờ tài hùng biện, trở thành niềm tự hào của đất nước.

Còn bây giờ, dưới sự cai trị độc đoán chuyên quyền của nhà độc tài Bouteflika thân cộng sản, Algeria giàu tài nguyên dầu khí ngả sang bảo thủ, kinh tế đi xuống, thanh niên thất nghiệp phải vượt biển tìm cuộc sống mới. Vị tổng thống 2 lần bị đột quỵ vào năm 2005 và 2013 phải di chuyển bằng xe lăn nhưng tiếp tục đắc cử thêm nhiệm kỳ thứ ba, thứ tư. Phe của ông ngỡ nhiệm kỳ thứ năm cũng sẽ trôi qua êm ải.

Trong lá thư từ chức ngày 2-4, Bouteflika đã xin lỗi Nhân dân Algeria:

“Con người luôn có những sai lầm. Tôi mong đồng bào tha thứ vì những thiếu sót, qua cử chỉ hay lời nói và mọi chuyện đều có một kết cục, tôi xin gửi lời giã biệt, dù rằng điều này không mấy dễ gì đối với tôi để bày tỏ với đồng bào bằng cả tấm chân tình của tôi”, ông Bouteflika kết thúc lá thư.

Theo chuyên gia Hasni Abidi, Trung tâm Nghiên cứu thế giới Arập và Địa Trung Hải tại Geneve, do trống vắng một lực lượng đối lập đúng nghĩa, quân đội Algeria trở thành tác nhân số một trên chính trường, phải cố tránh tính toán sai lầm trước một tác nhân mới là “đường phố phản kháng”. Bouteflika ra đi là chiến thắng đầu tiên của quân đội và phong trào dân sự phản kháng.

Do bị kìm kẹp suốt hơn 20 năm qua, không một đảng đối lập nào tạo được uy tín, hoặc lưu vong hoặc bị chế độ cài người làm nội gián. Đây cũng là ý kiến của Amira Bourapui, chủ tịch phong trào Công dân - Dân chủ. Theo nhà hoạt động này, lực lượng đối lập chính hiện nay không phải là những tổ chức truyền thống tả hữu mà là phong trào công dân, trưởng thành chính trị từ môi trường học đường hay những nhà hoạt động chống đối chế độ.

Đàn áp phong trào này, quân đội Algeria sẽ tiêu tan uy tín, là phản bội nhiệm vụ bảo vệ quốc gia và quốc dân. Phong trào công dân, sau chiến thắng đầu tiên, cũng cần có một thế lực tháp tùng tiến trình chuyển tiếp với người lãnh đạo mới. Nhân vật này phải thích hợp với nguyện vọng của dân chúng, bởi vì hàng chục triệu người xuống đường không phải chỉ vì muốn lật đổ một mình Tổng thống Bouteflika. Họ muốn thành lập một chế độ cộng hòa mới.

Luật sư Moustapha Bouchachi vừa là người của đường phố, vừa hoan nghênh thái độ sáng suốt của quân đội, có thể là một ứng cử viên xứng đáng cùng với những nhà chính trị từng tranh cử chống Tổng thống Bouteflika như cựu thủ tướng Ali Benflis, theo phân tích của AFP.

Dù muốn dù không, để duy trì không khí ôn hòa, một chính phủ mới, dù lâm thời, phải nỗ lực đàm phán nhằm tránh xảy ra những cuộc trả thù hay thanh toán nội bộ. Một giai đoạn chuyển tiếp là cần thiết nhưng phong trào công dân Algeria đã cảnh báo họ sẽ tiếp tục tranh đấu.

Đây là bài học lớn cho Việt Nam. Nếu nhà cầm quyền cộng sản tiếp tục chính sách cai trị độc đoán chuyên quyền của mình. Không mở rộng cho các tổ chức xã hội dân sự độc lập hoạt động, không cho phép các đảng phái chính trị đối lập thành lập và hoạt động. Thì tới một lúc nào đó, Nhân dân không còn chịu nổi sự cai trị hà khắc của cộng sản, họ sẽ vùng lên, lúc đất nước sẽ xảy ra hỗn loạn vì chưa có một lực lượng đối lập đủ tầm để thay thế.

Không một chế độ độc tài, độc đảng phản động nào có thể trường tồn, nhất là trong thời đại công nghệ 4.0. Internet và mạng xã hội sẽ cuốn phăng và tiêu diệt mọi chế độ độc tài, độc đảng trên thế giới và Việt Nam.

Sau khi Tổng thống Bouteflika từ chức, quá trình chuyển giao quyền lực trong tương lai ở Algeria phải do chính người Algeria quyết định, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố ngày 2-4, được AFP trích dẫn.

Về phía Pháp, Ngoại trưởng Jean-Yves Le Drian cho rằng quyết định từ chức của Tổng thống Bouteflika mở ra một trang sử quan trọng cho Algeria và hy vọng rằng “quá trình chuyển đổi dân chủ này” sẽ được theo đuổi “trên tinh thần bình tĩnh và trách nhiệm”.