Chương trình "60 phút Mở" được nhiều hơn mất

Liên tiếp trong những ngày gần đây, chương trình "60 phút Mở" của VTV, với các chủ đề “Chia sẻ trên Facebook để làm gì?” và "Người ta làm từ thiện vì ai?" đã khiến cho mạng xã hội phát điên, với các ý kiến khác nhau mà đa phần là ở mức phẫn nộ. Trước cơn sốt của dư luận, tôi đã quyết định dành ra 120  phút để theo dõi 02 clip video nói trên với mục đích tìm hiểu về tâm lý và cảm nhận của người Việt khi tiếp nhận các thông tin.

Do ít có điều kiện theo dõi các chương trình TV trong nước, nên tôi phải mất công tìm hiểu từ đầu xem chương trình "60 phút Mở" của VTV có từ khi nào và nguồn gốc của nó bắt nguồn từ đâu? Qua tìm hiểu được biết "60 phút Mở" là chương trình trên kênh VTV6, phát sóng 9h sáng chủ nhật cách tuần, với nội dung bàn luận về các vấn đề xã hội trên nhiều góc độ, khía cạnh. Được biết, chương trình "60 phút Mở" không phải là chương trình mới đối với khán giả ở Việt nam, mà nó được sản xuất theo format chương trình "60 Minutes" nổi tiếng của đài CBS - Mỹ từ tháng 10/2015. Chương trình "60 Minutes" được coi là một trong những chương trình truyền hình điều tra hay nhất của Mỹ và năm 2002, TV Guide đã xếp "60 Minutes" ở vị trí thứ 6 trong danh sách những chương trình truyền hình đáng xem nhất mọi thời đại.

Thực ra các chương trình kiểu "60 phút Mở" trên truyền hình tôi được xem từ rất lâu rồi. Ở các nước tiến bộ, trước khi nhà nước thông qua một quyết định hoặc ra một văn bản luật hay khi xuất hiện một hiện tượng, sự kiện  xã hội được dư luận quan tâm... Khi đó các kênh TV sẽ mời các khách mời đến bàn thảo và người dân có thể tham gia góp ý kiến thông qua các tin nhắn hoặc sử dụng đường dây nóng để góp ý kiến. Đây có lẽ là cách nắm bắt dư luận một cách nhanh nhất, trong điều kiện không cần thiết phải trưng cầu dân ý. Bản chất của việc làm này là các nhà làm chính sách muốn nghe phản ứng của dư luận, thông qua các ý kiến khác nhau, kể cả ý kiến trái chiều để điều chỉnh trước khi đi tới một quyết định cuối cùng.

Dưới các tiêu đề “Chia sẻ trên Facebook để làm gì?” và "Người ta làm từ thiện vì ai?", cũng là những câu hỏi mà dư luận xã hội quan tâm và những câu hỏi tương tự như thế cần được đặt ra thường xuyên để trao đổi nhằm tìm ra câu trả lời. Với mục đích hướng cho mọi người có ý thức chung đối với cộng đồng trong các vấn đề xã hội. Trên thực tế việc lạm dụng chia sẻ các nội dung trên mạng xã hội Facebook cũng không ít lần khiến chúng ta bực mình, cũng như việc nhiều người mượn danh nghĩa công việc làm từ thiện để trục lợi hoặc PR hình ảnh của một nhóm hoặc cá nhân v.v... Theo tôi, đó là những điều có thật, không thiếu để kiểm chứng trong thực tế. Đây là những vấn đề xã hội quan tâm và mong muốn tìm một câu trả lời chung, mang tính chất tích cực cho cộng đồng. Điều đó cho thấy, các chủ đề của chương trình "60 phút mở" của VTV đặt ra là hoàn toàn cần thiết..

Vậy tại sao dư luận lại phản ứng hết sức mạnh mẽ đối với các chương trình này và tới mức VTV đã phải vội vàng gỡ clip video “Chia sẻ trên Facebook để làm gì?” sau vài tiếng đồng hồ? Các tờ báo đã không ngại ngần chạy các title "Dư luận phát sốt" hay "Cộng đồng mạng nổi điên"... để diễn tả hiệu ứng của chương trình "60 phút Mở" trong hai lần phát sóng liên tiếp gần đây. Khi mà đa phần các ý kiến đều thể hiện sự chê bai, công kích thậm chí là chửi bới đối với người dẫn chương trình là bà Tạ Bích Loan hay các khách mời ngồi ở vị trí người phản biện là ông Hồng Thanh Quang hay mới nhất là TS. Đặng Hoàng Giang. Thậm chí một nhà giáo ở miền Trung đã viết rằng "Tôi, công dân nước CHXHCN Việt Nam, chính thức đề nghị Ban Tuyên giáo TƯ, UVTƯ – Tổng giám đốc Trần Bình Minh giải tán ngay cái chương trình này! Bởi vì nó rất độc hại, nguy hiểm. Nó đã cố tình định hướng cho giới trẻ sống vô cảm, bất lương!". 

Và liệu các phản ứng gay gắt của dư luận xã hội có đúng hay chưa?

Thông qua phản ứng của dư luận xã hội và những điều chỉ trích mà chúng ta thấy, đó là thái độ bất bình, thậm chí là giận dữ của đa số người khi xem các chương trình này. Có lẽ chỉ với lý do duy nhất là những người trong chương trình "60 phút Mở" không nói đúng theo ý của họ muốn nghe, nghĩa là các bên có các suy nghĩ khác nhau. Điều đó cho thấy sự hạn hẹp trong tư duy của số đông người Việt nam, họ chưa tạo cho mình một ý thức biết lắng nghe  và tôn trọng các ý kiến khác biệt. Trong lúc nay cả những người tham gia chương trình đã thể hiện cho thấy họ luôn tỏ ra tranh khôn, dẫn đến các thái độ hấp tấp, thiếu bình tĩnh.

Song điều đó có lẽ không bằng chuyện có nhiều người phán như thánh, họ chê bai, chỉ trích thậm chí là chửi rủa về điều mà họ cho là màn đấu tố. Nhưng khi được hỏi, bạn đã xem trọn vẹn chương trình đó chưa thì họ thú thực là chưa xem. Vậy không biết họ dựa vào cái gì để bình phẩm? Tôi đã xem rất kỹ chương trình này và thấy rằng không có gì gọi là đấu tố cả. Cá nhân tôi tin rằng, những ai khi chia sẻ và khẳng định điều đó là một màn đấu tố, thì nhiều khả năng là họ chưa xem hoặc xem chưa hết chương trình này. Nếu không thì vấn đề nhận thức của họ chắc chắn có vấn đề (!?).

Phải thừa nhận, phần đầu của chương trình “Chia sẻ trên Facebook để làm gì?” đã khiến cho không ít người xem phải nổi máu nóng vì bực tức, khi có sự truy vấn quá mức bình thường của người dẫn chương trình và một vài khách mời ở vị trí phản biện. Nếu đây là sự cố ý để gây kịch tính thì quả là ê kíp làm chương trình này đã thành công, vì rất hấp dẫn. Với những người vẫn bảo lưu ý kiến cho rằng đây là một màn đấu tố thì xin các bạn tự đặt câu hỏi "Tại sao Cảnh sát khi thẩm vấn tội phạm mà người ta không gọi là đấu tố?". Và câu trả lời dành cho các bạn là, vì việc thẩm vấn đó có việc đối thoại (có hỏi, có đáp) chứ không phải là chuyện chỉ một bên được nói và một bên chỉ được phép nghe. Cho nên, chương trình "60 phút mở" trên VTV cũng như vậy thôi. Còn nếu cứ cố tình đổ cho họ đó là một màn đấu tố, thì có lẽ là chúng ta đang quy chụp họ.