Philippines: Mối quan hệ với Trung Quốc sau bầu cử sẽ ra sao?

Cuộc bầu cử toàn quốc lần thứ 16 ở Philipines, diễn ra hôm nay ngày 9/5/2016. Đây không chỉ là việc cử tri Philippines chọn lựa một tổng thống mới cho mình, để thay thế cho Tổng thống Philippines Benigno Aquino sẽ kết thúc nhiệm kỳ trong tháng sáu sắp tới. Mà nó sẽ còn quyết định tương lai của quốc gia này về nhiều mặt, đặc biệt là vấn đề tranh chấp chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông. Điều mà người ta cho rằng, có khả năng sẽ trở thành một ngòi nổ trong những bất đồng giữa Trung quốc và một số quốc gia Asian trong việc tranh chấp chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông.

Trong lúc Hoa kỳ đang có những biểu hiện cho thấy đang đẩy mạnh sự can thiệp của mình, thông qua chính sách xoay trục nhằm tái cân bằng châu Á-Thái Bình Dương và thắt chặt quan hệ quân sự nhằm lôi kéo với các quốc gia đang có tranh chấp đối với Trung quốc, như Philippines hay Việt nam. Điều đó đã ngày một làm gia tăng sự căng thẳng trong khu vực. Philippines hiện là một trong những quốc gia đang có tranh chấp gay gắt với Trung Quốc trong vấn đề chủ quyền lãnh thổ trong khu vực Biển Đông, mà Hoa kỳ hiện nay là một đồng minh quan trọng đứng đằng sau.

Đó là kết quả sau 6 năm cầm quyền của Tổng thống Philippines Benigno Aquino. Trước sức ép lớn của dư luận trong nước sau việc Trung Quốc chiếm đoạt bất hợp pháp bãi cạn Scarborough vào năm 2012. Điều này đã buộc Tổng thống Benigno Aquino coi trọng vấn đề Biển Đông và có các quyết định cứng rắn hơn. Từ việc sau nhiều năm đàm phán song phương với Trung Quốc không đạt kết quả, thì Philippines phải khởi kiện Trung Quốc ở Tòa trọng tài thường trực Liên hợp quốc. Cũng như việc Philippines đã ký Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ-Philippines, mở đường cho quân đội Mỹ sử dụng 5 căn cứ quân sự tại nước này trở lại, trong đó có căn cứ không quân ở đảo Palawan trên Biển Đông.

Việc Tòa án tối cao của Philippines ra phán quyết cho rằng, Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ-Philippines phù hợp với hiến pháp của Philippines đã gây nên một làn sóng phản đối phẫn nộ của dân chúng ở Philippines. Người ta cho rằng, vào thời điểm trước bầu cử đa số dân chúng ở Philippines mong muốn có một vị tổng thống, có khả năng giải quyết hài hòa trong quan hệ của Philippines với Trung Quốc và Hoa kỳ, không quá nghiêng vào bên nào.

Việc các ứng cử viên Tổng thống sẽ có đường lối cụ thể để xử lý mối quan hệ bang giao với Trung quốc như thế nào, được cho là có tác động lớn đến kết quả bầu cử ở Philippines lần này. Chính vì vậy kết quả của cuộc bầu cử ở Philipines ngày 9/5/2016 được cho rằng, sẽ quyết định chính sách của Philippines trong vấn đề quan hệ với Trung quốc nói chung.

Vậy vấn đề Biển Đông có thực sự quan trọng trong cuộc bầu cử năm 2016 ở Philippines hay không?

Có lẽ vì thế, hầu hết các ứng viên tổng thống Philippines đều thấy chung rằng, Trung Quốc là một thị trường lớn và đặt hy vọng trong mối quan hệ thương mại với Trung Quốc. Qua đó các chính sách tranh cử của các ứng cử viên tổng thống đã cho thấy, trong vấn đề Biển Đông, các ứng cử viên đều có lập trường dung hòa, muốn tìm điểm cân bằng giữa Trung Quốc và Mỹ. Phải chăng đó là tín hiệu cho thấy chính quyền mới của Philippines sẽ thay đổi lập trường với Trung quốc?

Ứng cử viên tổng thống như Phó Tổng thống Jejomar Binay, Chủ tịch đảng Liên minh Dân tộc thống nhất (UNA) là một ứng cử viên bị Tổng thống Aquino phản đối mạnh nhất vẫn giữ thái độ rõ ràng không tán thành đối với chính sách Biển Đông của ông Benigno Aquino. Ngược lại, ông này ủng hộ việc khôi phục lại quan hệ Philippines - Trung Quốc, đồng thời chỉ trích vụ kiện chống Trung Quốc của chính quyền Aquino. Thậm chí, ông Jejomar Binay  Ông Jejomar Binay thấy rằng, nếu trúng cử Tổng thống, Philippines sẽ tiếp tục tiến hành đối thoại với Trung Quốc. Kể cả việc hai bên Philippines và Trung Quốc có thể thành lập liên doanh để cùng khai thác ở Biển Đông. Giới chuyên gia dự đoán nếu ông Binay đắc cử, chính sách đối ngoại của Philippines với Trung Quốc sẽ có sự chuyển hướng mạnh mẽ.

Với ông Rodrigo Duterte, Thị trưởng thành phố Davao thuộc liên minh PDP - Laban tuy có tỏ ra ủng hộ xu hướng hợp tác chặt chẽ với Hoa kỳ và cho rằng việc cho phép quân đội Mỹ đóng quân tại Philippines là cần thiết, có tác dụng bảo về chủ quyền lãnh thổ của Philippines. Tuy vậy ông Rodrigo Duterte đã lấy lòng cử tri khi hứa rằng: “Tôi sẵn sàng tiến hành hội đàm song phương với Trung Quốc, chứ không cân nhắc quá nhiều tới Mỹ và Australia". Ông Rodrigo Duterte cho rằng nên làm hòa với Trung Quốc, nhưng với điều kiện Bắc Kinh phải ngưng sách nhiễu ngư dân Philippines và công nhận chủ quyền của Manila ở vùng đặc quyền kinh tế của nước này.

Trong lúc Thượng nghị sỹ Grace Poe một ứng cử viên tự do, mặc dù tán thành vụ kiện Biển Đông ở tòa trọng tài quốc tế, nhưng vẫn cho rằng, cần tiếp tục đối thoại với Trung Quốc, cần thiết cải thiện quan hệ với Trung Quốc, đồng thời khuyến khích và tôn trọng các mặt khác trong mối quan hệ Philippines-Trung Quốc. Bà Grace Poe cam kết vừa thúc đẩy vụ kiện, vừa nâng cao năng lực cho quân đội Philippines để bảo vệ bờ biển và hải quân Philippines.  

Còn bà Mariam Defensor Santiago, thuộc đảng Cải cách Dân tộc (PRP) là người phản đối Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ-Philippines, cho rằng điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự độc lập của Philippines mà còn gia tăng mức độ căng thẳng trong khu vực và gây bất lợi cho nước này. Tuy vậy, ứng viên này khẳng định rằng không thể nhượng bộ trong tranh chấp chủ quyền, nhưng vẫn có chủ trương đối thoại với Trung Quốc để giải quyết tranh chấp lãnh thổ.

Chỉ duy nhất có ứng viên Manuel Mar Roxas cựu Bộ trưởng Nội vụ, ứng cử viên của đảng Tự do cầm quyền, hiện là ứng cử viên được Tổng thống Benigno Aquino ủng hộ, đây là một ứng cử viên có nhiều triển vọng. Ông này được đánh giá là có ưu thế mạnh nhất có thể đương đầu với ứng cử viên Duturte và rất có thể sẽ áp dụng đối sách cứng rắn trong vấn đề Biển Đông, tương tự như đương kim Tổng thống Aquino.

Trong lúc giới lãnh đạo quân sự của Philippines thấy rằng, Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ-Philippines là điều cần thiết để đem lại thế cân bằng trong quan hệ tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc về vùng lãnh thổ trên Biển Đông và đảm bảo quyền tự do lưu thông hàng hải, hàng không trong khu vực này theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS). Thì các học giả Philippines cho rằng, tổng thống mới của Philippines không nên để cho Hoa kỳ có vai trò lớn đối với nước này và Philippines không nên dựa vào Hoa kỳ là một đồng minh tin cậy duy nhất. Tuy vậy cần phải tỉnh táo trước việc gia tăng bành trướng về lãnh thổ của Trung Quốc. Vì theo họ Hoa kỳ không tham gia Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) và có nhiều biểu hiện cho thấy, Hoa kỳ sẽ không hy sinh quyền lợi của mình cho Philippines, nếu như lợi ích của họ không bị xâm hại.

Trong cuộc bầu cử tổng thống ở Philippines lần này, đáng chú ý nhất là ứng viên Rodrigo Duterte người chủ trương chấp nhận đàm phán với Trung Quốc sẽ giành được thắng lợi trong cuộc bầu cử lần này là rất cao. Tuy vậy, dư luận ở Philippines cho rằng, nếu trúng cử thì ông Rodrigo Duterte sẽ lập tức sẽ bị quân đội tiến hành đảo chính để lật đổ. Với lý do rất nhiều các tướng lĩnh của quân đội nước này không hài lòng trước việc ông Rodrigo Duterte đã bắt tay với lực lượng cộng sản ở tỉnh Davao, nơi ông đang giữ chức thị trưởng. Ngoài ra ông Rodrigo Duterte đã tuyên bố công khai rằng, nếu trúng cử thì ông sẽ thành lập một chính phủ cách mạng với chủ trương giảm bớt quyền lực của chính quyền trung ương và tăng quyền cho các địa phương; sửa đổi Hiến pháp; đồng thời sẽ để cho các lãnh tụ cộng sản tham gia chính phủ để cùng điều hành đất nước. Các cuộc thăm dò dư luận trong những ngày gần đây cho thấy ứng cử viên Rodrigo Duterte luôn nhận được số phiếu ủng hộ cao nhất. Người ta thấy rằng không loại trừ khả năng có kế hoạch để loại bỏ ông Rodrigo Duterte.

Không ít người thấy rằng, sắp tới đây quân đội Philippenes sẽ có các hành động can thiệp sâu hơn vào chính phủ mới của ông Rodrigo Duterte để bảo vệ quyền lợi của quốc gia cũng như người dân Philippines theo đúng hiến pháp của quốc gia này. Chính vì thế chính phủ của ông Rodrigo Duterte sẽ gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí là lúng túng trong việc lãnh đạo đất nước.

Các nhà quan sát chính trị Philippines thấy rằng, vấn đề Trung Quốc hầu như không có ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày của người Philippines, do vậy nó ảnh hưởng rất ít tới lựa chọn của nhân dân đối với nhà lãnh đạo quốc gia trong cuộc bầu cử này. Thái độ chống Trung Quốc của người Philippines hoàn toàn không cao lắm cho thấy điều đó. Theo thăm dò của Trung tâm nghiên cứu Pew vào tháng 9/2015 cho biết, có tới 54% người Philippines có thiện cảm với Trung Quốc, trong khi số đó chỉ là 19% đối với người Việt Nam.

Hơn nữa mục tiêu phát triển kinh tế và giải quyết vấn đề an ninh trong lãnh thổ mới là điều mà cử tri Philippines quan tâm nhất trong cuộc bầu cử lần này. Do vậy việc đối đầu với Trung quốc của Philippines không phải là vấn đề trọng tâm. Vì thế chính sách quan hệ với Trung quốc không phải là mục tiêu giành sự ủng hộ từ cử tri của các ứng viên tổng thống. Các chính sách tỏ ra ôn hòa đối với Trung Quốc chỉ là sự vuốt ve nhằm lấy lòng cử tri mà thôi. Trước sự cứng rắn của các giới chức quân đội ở Philippines hiện nay cho thấy, cuộc bầu cử tổng thống Philippines lần này có lẽ sẽ không làm thay đổi hoàn toàn các chính sách đối với Trung Quốc của Philippines trong thời gian tới.