The House of The Rising Sun, nơi thanh xuân nghèo khổ của tôi bị hủy hoại

TẢN MẠN BÊN TÁCH CÀ PHÊ

Nguyễn Xuân Thiệp

Có một ngôi nhà như thế
ở New Orleans
tên gọi
The House of the rising Sun
nơi thanh xuân. của bao chàng trai. cô gái
bị hủy hoại
và bao nhiêu dòng lệ
đã rơi

New Orleans...
Đây là vùng đất đã trở thành quen thuộc đối với Nguyễn nhưng dường như vẫn còn nhiều điều ẩn giấu trong lớp sương mù của đầm lầy và gió biển, Nhớ ngày nào Nguyễn đã viết về căn lều trên sóng của anh chàng da đen có tên là Larry và tiếng đàn guitar của Johnny bên bờ rào gỗ trong một buổi trưa vàng. Rồi cây cầu cao bắc ngang sông Mississippi ở Baton Rouge nơi một buổi chiều Nguyễn nhìn thấy trăng lên lồng lộng. Và cây cầu Pontchartrain dài mút mắt với cánh hải âu bay vút vào chân trời. Rồi ngôi chợ chồm hổm của đồng bào người Việt ly hương và cà phê Chiều Tím ngày nào cùng quán rượu giang hồ của vợ chồng Việt Nguyễn trên đường Bourbon trong khu Pháp Cổ - French Quarter. Nhiều, nhiều nữa, trong đó có bức tượng di dân đứng bên con đường dạo chơi moonwalk và tiếng kèn trumpet của người nhạc sĩ da màu trên quai de brume (cầu sương mù)... Và tất nhiên, phải có quán Café du Monde.
New Orleans...
Còn nữa những điều ẩn bóng. Và hôm nay, Nguyễn xin viết về một nơi gọi là "The House of the Rising Sun", cũng ở New Orleans.

Phố cổ ở New Orleans.

The House of the Rising Sun (Ngôi Nhà Mặt Trời Mọc)...
Tên gọi này, Nguyễn đã được nghe ở đâu đó, trên sách báo hay trong một buổi nói chuyện với bạn bè. Và biết nó là tựa đề một bài hát. Nguyễn cũng được đọc cụm từ này trong một cuốn truyện của Trường Sơn Lê Xuân Nhị (không nhớ tên truyện) nói về giới giang hồ ở bến cảng New Orleans và một nhà tù ở đây. Một lần, ngồi ở Café du Monde trong khu French Quarter ở New Orleans, tình cờ một người hát rong da đen với cây đàn guitar cũ đứng ngay trước quán cất giọng đau đớn hát: There is a house in New Orleans / They call the Rising Sun… Từ đó, Nguyễn bị ca khúc kỳ lạ này ám ảnh. Một dịp, đi nghe nhạc blues và Jazz ở tiệm Swan Court trong vùng Richardson Dallas, Nguyễn đã yêu cầu ban nhạc chơi The House of The Rising Sun. Trong hơi rượu ngà ngà, Nguyễn ngồi lắc lư thả hồn theo điệu nhạc, mơ tới những cảng sương mù và vùng đầm lầy mịt mịt của New Orleans. Và tháng 6. 2009, ở một sân khấu nh ỏ ấm cúng ngay trên con tàu Carnival đi trong vùng biển vịnh Mexico, trong một chương trình đặc sắc về New Orleans, các ca nhân nghệ sĩ vũ công đã trình diễn một vở nhạc kịch tuyệt vời tên The House of The Rising Sun. Diễn viên ca sĩ ăn mặc kiểu truyền thống của các quán rượu giang hồ nơi bến cảng, hát múa theo tiếng đàn piano và tiếng kèn kêu khóc trên một bối cảnh là nhà tù với song sắt và mái ngói xám nâu. Chưa bao giờ Nguyễn được xem một buổi diễn chuyên nghiệp và nghệ thuật lộng lầy đến như thế.
Và mới đây, hồi tưởng lại những năm tháng đầy bóng ảnh đã qua, một buổi trưa ui ui, mở máy ngồi nghe ban nhạc The Animals hát The House of The Rising Sun, lòng Nguyễn rưng rưng muốn khóc. Ôi, tiếng đàn thùng rải trên tiếng organ ngân lên rời rã. Một giọng hát rất mâle, rất đàn ông, quánh đặc nỗi đau, than thở về những mảnh đời trẻ tuổi tan nát ở New Orleans, trong The House of The Rising Sun. Ôi, The House of the rising Sun / Nơi tuổi thanh xuân nghèo khổ của tôi bị hủy hoại / Mẹ tôi làm thợ may / Cha tôi là gã cờ bạc / Ở nơi đó, vùng New Orleans / Mẹ ơi, hãy nói với các con của mẹ / Đừng bao giờ làm những điều như con / trong tội lỗi và nghèo khó / Ở ngôi nhà mặt trời mọc The House of the Rising Sun...
Vâng, một chân trên thềm ga / Một chân trên con tàu / Tôi đang về lại New Orleans / để tra chân vào xiềng xích

Ban nhạc The Animals

There is a house in New Orleans
They call the Rising Sun
And it's been the ruin of many a poor boy
And God I know I'm one

My mother was a tailor
She sewed my new bluejeans
My father was a gamblin' man
Down in New Orleans...

Oh mother tell your children
Not to do what I have done
Spend your lives in sin and misery
In the House of the Rising Sun

Well, I got one foot on the platform
The other foot on the train
I'm goin' back to New Orleans
To wear that ball and chain

Joan Baez và Bob Dylan hát "The House of the Rising Sun"

Theo Wikipedia, the free encyclopedia, "The House of the Rising Sun" là mộ bài hát dân gian của Hoa Kỳ. Bài hát cũng có tên "House of the Rising Sun" hoặc "Rising Sun Blues", kể về một cuộc đời tan nát ở New Orleans. Ca từ hay nhất, thành công nhất (trích dẫn ở trên) là của ban nhạc rock The Animals thâu năm 1964. Bài hát một thời đã vào hàng top hit ở Vương Quốc Anh, Hoa Kỳ, Thụy Điển và Canada.
Vậy nguồn gốc của The House of The Rising Sun như thế nào?
Giống như những bài hát rong (ballads) cổ điển, The House of The Rising Sun có một nguồn gốc rất mơ hồ về người sáng tạo ra nó. Một vài nhà nhạc học cho rằng bài hát này dựa trên truyền thống của những bài ballads trên hè phố cũng như bài Unfortunate Rate của thế kỷ 18 được những di dân đầu tiên đưa vào Mỹ. Rồi truyền thống của nhạc blues trộn lẫn vào, trong đó người ca nhân kể lại một câu chuyện buồn và nó đã có hiệu quả trị liệu những thương tích của tâm hồn. Alan Price của The Animals thì nhận định rằng ca khúc này có nguồn gốc từ một bài dân ca của Anh nói về nhà thổ Soho (ở Westminster, London -Anh), và những di dân gốc Anh đã đem The House of The Rising Sun vào nước Mỹ, tại đây nó được phóng tác trên cái nền của cảnh quan vùng New Orleans.
Ca khúc The House of The Rising Sun có nguy cơ chìm vào bóng tối lãng quên nếu nó không được Alan Lomax giữ lại trong bộ sưu tập về Âm Nhạc Dân Gian Mỹ cho thư viện The Library of Congress năm 1932. Trong một chuyến đi cùng với vợ về miền đông Kentucky, Lomax ngồi tại ngôi nhà của một người bạn là ca sĩ, đã cho thâu ca khúc The House of The Rising Sun với giọng ca của Georgia Turner vào ngày 15 tháng 9. 19 37. Lomax, trong cuốn “Our Singing Country” (1941), xác định ca từ bài hát là của Turner. Tiếp theo, ở những năm 1950 và 1960, nhiều ca sĩ đã hát và cho thu âm ca khúc “The House of The Rising Sun” -trong số đó có Frankie Laine, Bob Dylan, Joan Baez…
Mới đây, trong một đêm chờ cơn giông tới, Nguyễn đã mở nghe Eric Burdon của The Animals, Bob Dylan và Joan Baez hát The House of The Rising Sun. Trong ba ca sĩ trên, Eric Burdon hát tới nhất và phê nhất, ca từ của The Animals, theo Nguyễn nghĩ, hay và thích hợp hơn cả (đã dẫn trên). Nhân vật chính trong ca từ là một chàng trai nghèo khổ, có người mẹ làm thợ may và người cha cờ bạc, đã để cuộc đời tàn trong The House of The Rising Sun. Trong ca từ của Bob Dylan, nhân vật chính là một cô gái, có mẹ làm thợ may và người yêu là gã cờ bạc say sưa ở các quán rượu. Tữ đó, đời cô vỡ nát. Và cô nhắn lại cô em nhỏ đừng làm như cô và hãy tránh xa Ngôi Nhà Mặt Trời Mọc.
Vậy, Ngôi Nhà Mặt Trời Mọc có thật không và ở đâu? Cụm từ The House of The Rising Sun thường được hiểu là ẩn ngữ để chỉ một nhà thổ nhưng người ta không được biết có một ngôi nhà như được mô tả trong bài hát hay không, hay đó là hư cấu. Một lập luận khác giả dụ có một cô gái giết cha là một tay cờ bạc hút xách đã đánh đập mẹ mình. Do đó Ngôi NhàMặt Trời Mọc có thể là một nhà tù. Và vì ca khúc này thường được giọng nữ hát nên Ngôi Nhà… là nơi các gái điếm được tạm giữ để chữa bệnh lậu!

Phố cổ trong khu French Quarter

Mặt khác, có hai tài liệu có tính cách lịch sử cho rằng cụm từ The Rising Sun đã được tìm thấy trong cuốn niên giám thời xưa. Tài liệu thứ nhất nói đến một khách sạn chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn trên đường Conti Street ở Khu Pháp Cổ vào những năm 1820. Khách sạn này đã bị cháy rụi vào năm 1822. Một cuộc khai quật và những tài liệu tìm được vào đầu năm 2005, gồm một quảng cáo chỉ dấu đây là một nhà thổ với nhiều ống son và mỹ phẩm được tìm thấy chung quanh - tất cả là bằng chứng hỗ trợ cho lập luận về sự có mặt của một lữ quán giang hồ mang tên The House of The Rising Sun. Tài lệu thứ hai nói về một tòa nhà mang tên Rising Sun Hall ở ở trên bờ nước của khu Carrollton có vẻ là một Hội Quán Vui Chơi (Pleasure Club), tuy nhiên không nghe nói đến bài bạc hay đĩ điếm. Một lập luận khác nữa cho rằng The House có thật vào giữa những năm 1862 và 1874, do một phụ nữ Pháp thường được gọi là Madam Marianne Le Soleil Levant điều hành. Từ “Le Soleil Levant” có nghĩa là Mặt Trời Mọc. Ngôi Nhà được ghi nhận là ở 1614 Đại Lộ Espalanade, New Orleans. Và cũng có thể The House of The Rising Sun được dùng với gợi ý những trại nô lệ trong đồn điền, hoặc chính những đồn điền này từng là đề tài cho những bài blues truyền thống. Nhạc sĩ Dave van Ronk trong tự truyện nói rằng đã nhìn thấy tấm hình của một Trại Giam Phụ Nữ ở New Orleans, lối vào trại tù này có vẽ hình một mặt trời mọc. Phải chăng vì vậy nhà tù được mang tên The House of The Rising Sun.

Như vậy, The House of The Rising Sun có thể là một nhà tù. Hay một lữ quán của sòng bài, rượu và gái. Ở ngay giữa lòng New Orleans. Mà cũng có thể đó là một địa danh tưởng tượng nào đó mang vẻ đẹp tàn khốc. Điều thực nhất trong bài ca là tuổi trẻ nghèo khổ bị hủy hoại vì ánh phù hoa và những lỗi lầm. Nỗi đau khổ ở đây là có thực. Cho nên nó đã gợi lên trong Nguyễn lòng thương cảm. Xin cảm ơn các nhạc sĩ ca sĩ và New Orleans đã đặt The House of The Rising Sun trong tâm cảm con người. Cảm ơn…
(theo Wikipedia)

NXT