Các tổ chức độc lập trong nhà nước pháp quyền

Thông thường chúng ta thường biết đến hệ thống tổ chức nhà nước theo thiết chế tam quyền phân lập, đó là sự phân chia quyền lực theo một mô hình quản lý nhà nước với mục tiêu kiềm chế quyền lực để hạn chế lạm quyền, bảo vệ tự do và công bằng pháp luật. Trong một thời gian dài, trong hình thức chính trị nghị viện thì mô hình này được áp dụng phổ biến ở hầu hết tất cả các quốc gia. Trong mô hình này, quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp được tách biệt và giao cho 3 cơ quan độc lập khác nhau thực hiện và thông qua đó để ràng buộc, kiểm tra và giám sát hoạt động lẫn nhau.

Theo thể chế này, không một cơ quan hay cá nhân nào có quyền lực tuyệt đối trong sinh hoạt chính trị của một quốc gia và sự độc lập giữa các cơ quan chủ yếu của nhà nước Hành pháp, Lập pháp và Tư pháp là hết sức cần thiết. Ba bộ phận này có nhiệm vụ kiểm soát và điều chỉnh lẫn nhau. Tuy nhiên sự phân quyền này cũng chỉ mang tính tương đối và dần cũng bộc lộ các nhược điểm vì nó chưa thực sự phát huy hiệu quả của một bộ máy nhà nước thực sự của dân do dân và vì dân. Vì ít nhiều ba ngành trên vẫn bị chi phối vì chịu ảnh hưởng của các đảng phái chính trị và sự can thiệp của chính phủ. Do vậy việc cần phải có các tổ chức độc lập, đặc biệt là tổ chức chịu trách nhiệm về quyết định cuối cùng về các vấn đề liên quan đến chính trị là hết sức cần thiết.

Tổ chức độc lập là gì?

Tổ chức độc lập (Independent entity) là một tổ chức của một nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ quản lý của nhà nước theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Đây là một tổ chức của nhà nước có tổ chức  đặc biệt để có thể được bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ một cách độc lập, không chịu ảnh hưởng của sự can thiệp của chính phủ hoặc các tổ chức chính trị khác. Kể cả dư luận hay các áp lực xã hội đang xảy ra trong một khoảng thời gian cụ thể.

Tại sao cần có các tổ chức độc lập?

Trong một nước dân chủ và pháp quyền, việc thiết lập một hệ thống tổ chức hành chính bao gồm các cơ quan quản lý độc lập (Independent Regulatory Agency) nhằm để tạo ra một sự cân bằng hiệu quả giữa công tác quản lý và bảo vệ các quyền và tự do của người dân. Cũng vì định dạng ban đầu của mọi nhà nước có nhiều hạn chế. Cơ chế của cơ quan chỉ huy hay hệ thống phân cấp kiểm soát theo cách cũ là nguyên nhân dẫn tới việc chậm trễ và kém hiệu quả trong việc thực hiện nhiệm vụ, điều đó có thể ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người dân. Trong thời đại ngày nay, khi mà tiêu chí "Người dân không nên sợ chính phủ, mà chính phủ mới phải sợ người dân của mình" thì việc các tổ chức độc lập được thành lập theo Hiến pháp  với nhiệm vụ giám sát các hoạt động của các đảng phái chính trị và chính phủ trong các lĩnh vực khác nhau, nhằm bảo vệ các quyền và tự do của người dân là hết sức cần thiết. Vì khi đó các cơ quan quản lý độc lập sẽ là cơ quan quyền lực thứ 4, sử dụng sức mạnh của nhà nước để giám sát việc sử dụng quyền lực nhà nước trong cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Hệ thống các cơ quan quản lý độc lập  được thiết kế để thiết lập hoặc loại trừ các cơ chế xác thực bằng cách sử dụng quyền lực mạnh mẽ hơn thông qua một tổ chức mang tính chuyên ngành. Mỗi tổ chức là một cơ quan tư pháp độc lập nhằm để bổ sung những thiếu hụt trong mô hình quản lý nhà nước. Do nhiệm vụ của tổ chức chịu trách nhiệm giám sát việc sử dụng trong quá khứ không thể hoạt động hiệu quả do chịu sự chi phối của các đảng chính trị.

Sự cần thiết của một tổ chức độc lập phải bao gồm:

1. Sự cần thiết cho một cơ chế tư pháp để bảo vệ các quyền và tự do của người dân. Mà nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi, quyền tự do của người dân , đã được các quy định của hiến pháp và pháp luật bảo hộ. Bảo vệ các quyền và tự do của người dân , đã bị xâm phạm bởi các hành động của các quan chức nhà nước hoặc nhà nước theo quy định của pháp luật , kiểm soát tính hợp pháp của hành vi hành chính . Bảo vệ các quyền và sự tự do của người dân , trong trường hợp đã bị vi phạm bởi những hành động của các viên chức nhà nước trong hệ thống tư pháp hình sự và dân sự. 
2. Sự cần thiết phải có cơ chế giám sát việc sử dụng quyền lực nhà nước và kiểm tra chi tiêu của chính phủ.  
3. Sự cần thiết của một cơ chế để giám sát giảm và loại bỏ việc mua phiếu bầu các đại biểu nhân dân để tạo cơ hội cho những người có đạo đức tham gia hệ thống chính trị.    
4. Cần thiết phải có một cơ chế để tăng cường hệ thống chính trị nhằm tạo sự ổn định chính trị và hiệu suất của nó.
5. Sự cần thiết của một cơ chế độc lập và không thiên vị để duy trì công bằng trong thi hành nhiệm vụ. Bao gồm:

• Độc lập: - Độc lập của xuất xứ và khả năng của mỗi cá nhân khi tham gia tổ chức độc lập. - Độc lập về chính sách và hoạt động của tổ chức - Độc lập về ngân sách hoạt động.  - Là đơn vị hành chính độc lập.  
• Trung lập: - Không chịu ảnh hưởng của một phe nhóm chính trị. - Không thiên vị hoặc thù ghét đối với cá nhân hay tổ chức.
• Duy trì công lý:   - Với tính toàn vẹn. - Với sự công bình  - Với sự có lý có tình.

Các tổ chức độc lập thường thấy: 

1. Tổ chức tư pháp: Là những tổ chức độc lập theo tinh thần của Hiến pháp quy định đồng thời có sử dụng quyền lực tư pháp, hiến pháp trong việc phân định. Bao gồm:

1. Tòa án Hiến pháp: Là một tòa án có liên chủ yếu đến luật hiến pháp. Thẩm quyền chính của nó là quyết định các luật bị vi phạm hoặc vi hiến hay không, ví dụ chúng có xung đột với các quyền và quyền tự do do hiến pháp thiết lập hay không. Đồng thời có thẩm quyền xem xét các quyết định pháp luật và pháp luật của mọi tổ chức không được trái với Hiến pháp nhằm duy trì tính tối cao của Hiến pháp.     
2. Tòa Thượng thẩm: có thẩm quyền xét ​​xử tất cả các trường hợp, trừ những vấn đề liên quan đến Hiến pháp hoặc trường hợp người có chức vụ chính trị. Và có thẩm quyền xét xử chung thẩm các việc kháng cáo đối với các bản án của các tòa cấp dưới như tòa sơ thẩm, tòa hòa giải rộng quyền đã xét xử về việc tiểu hình hoặc việc dân sự.
3. Tòa án Hành chính: có thẩm quyền đối với trường hợp các cơ quan, cán bộ viên chức nhà nước có hành vi  trái pháp luật. Đó là hành vi thực hiện chức trách do Nhà nước giao, nhân danh Nhà nước và lợi ích của Nhà nước. Hành vi hành chính của nhân viên cơ quan hành chính nhà nước xâm phạm hoặc đe doạ xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức khi có khiếu kiện thì hành vi hành chính Với mục đích nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tăng cường trách nhiệm của cơ quan nhà nước và nhân viên cơ quan nhà nước trước nhân dân.
4. Tòa hình sự Tối cao dành cho người có chức vụ chính trị. Là một bộ phận của Tòa án Tư pháp. Bởi một tòa án bao gồm các thẩm phán trong Tòa án Tối cao. Người đã phục vụ tối thiểu chín thẩm phán Tòa án Tối cao đã được bầu Đại hội đồng Tòa án Tối cao. Bỏ phiếu kín và chọn một trường hợp. Hệ thống điều tra tư pháp. Cũng như Tòa án Hiến pháp và Tòa án Hành chính. Thay vì cáo buộc hệ thống tư pháp. Các thẩm phán tòa án tất cả cần phải nhìn thấy những cuốn sách trong trường hợp phân biệt đối xử và phát hành các bài phát biểu tại cuộc họp trước khi biểu quyết. Tương tự như tòa án tòa án, mà tất cả mọi người phải làm một phần của họ và công bố quyết định trong một bài phát biểu tại cuộc họp trước khi bỏ phiếu.

2. Tổ chức độc lập theo quy định của Hiến pháp:

1. Uỷ ban Bầu cử: Là tổ chức có thẩm quyền để tiến hành tổ chức các cuộc bầu cử của các thành viên của Đại biểu Quốc hội, Ủy viên hội đồng địa phương và các chức vụ dân cử thuộc lãnh đạo địa phương, tổ chức trưng cầu dân ý ... đảm bảo tính trung thực, khách quan. Tiến hành điều tra các khiếu nại liên quan đến vấn đề gian lận bầu cử và là cơ quan quyết định cuối cùng về vấn đề này. Đặt một lịch trình bầu cử mới có quyền tuyên bố sự cần thiết và thực hành của pháp luật. Trong đó có một đơn đặt hàng cho các quan chức hoặc nhân viên khác của nhà nước để thực hiện tất cả các luật cần thiết. Kiểm soát hoạt động và hỗ trợ tài chính cho các đảng phái chính trị . Chủ tịch Uỷ ban bầu cử có quyền nộp đơn yêu cầu Tòa án Hiến pháp ra lệnh đình chỉ các hành động chỉnh sửa vi phạm chính sách hoặc quy định của các đảng chính trị, trong trường hợp có các hành vi là một mối đe dọa. an ninh của Nhà nước hoặc trái với trật tự công cộng hoặc đạo đức.
2. Ủy ban phòng chống tham nhũng quốc gia: Là tổ chức có thẩm quyền điều tra các trường hợp truy tố hình sự đối với người có chức vụ chính trị. Điều tra nếu các quan chức chính phủ bị cáo buộc giàu có bất thường và đồng thời xác minh tính chính xác của báo cáo tài sản và sự tăng giảm thu nhập của của công chức bao gồm cả xác minh tài sản và các khoản nợ phải trả của một sự thay đổi. Là cơ quan tiến hành thu thập các chứng cứ để chuyển cho Tòa hình sự Tối cao dành cho người có chức vụ chính trị tiến hành truy tố khi có các bằng chứng vi phạm.
3. Uỷ ban kiểm toán Nhà nước: Là tổ chức có quyền thiết lập các chính sách, các quy định tiêu chuẩn , các quy tắc thủ tục của ngân sách và kỷ luật tài chính của Tổng Kiểm toán  Tư vấn, hướng dẫn việc xử phạt hành chính liên quan tới lỗi trong việc sử dụng ngân sách và kỷ luật tài chính. Bao gồm cả việc tư vấn cho Quốc hội về công tác Tổng Kiểm toán và kiến nghị với các cơ quan quản lý để sửa chữa các luật, quy định liên quan.

3. Các tổ chức tư vấn độc lập:   Là  các tổ chức độc lập theo quy định của Hiến pháp. 

• Ủy ban Nhân quyền quốc gia: Là tổ chức có thẩm quyền để quảng bá, tôn trọng và thực hiện đầy đủ các quyền con người. Theo dõi và báo cáo các hành động hoặc thiếu sót của hành vi vi phạm nhân quyền và các biện pháp cho cá nhân hoặc cơ quan thích hợp để hành động, hoặc bỏ bê để thực hiện hành vi đó. Nếu nó xuất hiện rằng việc thực hiện báo cáo đề xuất với Quốc hội. Để tiếp tục. Các đề xuất, kiến nghị để hoàn thiện pháp luật và các quy định để Quốc hội và nội các để thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền. Bao gồm cả việc thúc đẩy giáo dục, nghiên cứu và phổ biến kiến thức về vấn đề nhân quyền.

• Thanh tra Nghị viện: Là cơ quan có thẩm quyền để xem xét và điều tra các sự kiện , theo đơn khiếu nại liên quan đến các quan chức chính phủ hoặc viên chức nhà nước đã không tuân thủ luật pháp, hoặc thực thi nhiệm vụ vượt thẩm quyền theo luật định. Cố ý thực hiện hoặc bỏ bê nhiệm vụ dẫn đến gây thiệt hại đến việc khiếu nại của công dân không được giải quyết công bằng. Cho dù việc xử lý của những người nêu trên có đúng hay không đúng luật pháp. Để tiến hành báo cáo ​​và kiến nghị với cơ quan lập pháp .

4. Tổ chức độc lập không theo quy định của Hiến pháp: Các tổ chức độc lập này được thành lập trên cơ sơ các văn bản quy phạm pháp luật kèm theo, nhưng cũng là cơ quan nhà nước được luật pháp bảo hộ. Tùy theo đặc thù của mỗi quốc gia mà người ta có thể thêm bớt các tổ chức độc lập này.

1. Hội đồng tư vấn Kinh tế và xã hội. Là một tổ chức tư vấn, chịu trách nhiệm tư vấn cho Chính phủ về các chính sách Kinh tế và xã hội với mục đích thực hiện chính sách cơ bản của Nhà nước theo quy định của Hiến pháp. Cơ quan này có nhiệm vụ phân tích, đánh giá, bình luận về kế hoạch phát triển kinh tế và xã hội của quốc gia cũng như bất kỳ kế hoạch khác mà pháp luật quy định để làm cơ sở cung cấp chương trình với Hội đồng tư vấn kinh tế và xã hội quốc gia trước khi xem xét thông qua trong các kế hoạch trung và dài hạn.    
2. Ủy ban Chống Rửa tiền: Là một cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc phòng chống rửa tiền. Bao gồm cả việc kiểm toán phân tích thông tin tài chính liên quan đến hoạt động rửa tiền. Có quyền giám sát việc tuân thủ luật  ngăn chặn rửa tiền và đề xuất những hướng dẫn hoặc các biện pháp cần thiết để giải quyết các vấn đề của hoạt động rửa tiền để theo dõi các giao dịch đã được báo cáo và hạn chế các giao dịch liên quan đến rửa tiền. 
3. Uỷ ban bảo vệ người tiêu dùng: Là cơ quan quản lý độc lập có trách nhiệm ban hành pháp luật và các quy định, các chính sách và biện pháp để bảo vệ người tiêu dùng khỏi gian lận, lừa đảo, quảng cáo gây hiểu nhầm, ghi nhãn nội dung, an toàn thực phẩm, sản phẩm an toàn, giải quyết tranh chấp với các thương nhân, khiếu nại của người tiêu dùng , cấp phép và quy định một số hoạt động kinh doanh và người tiêu dùng thông báo về các quyền của họ.

Kết: Trong việc quản ý nhà nước, một nguyên tắc bất di bất dịch phải tuyệt đối được tôn trọng, đó là mỗi cơ quan chỉ được quyền hoạt động trong lĩnh vực của mình, không có quyền vươn sang các lĩnh vực khác. Nhưng đồng thời các mỗi cơ quan đó có quyền ngăn chặn cơ quan khác với mục đích kiểm soát và điều chỉnh quyền lực với mục tiêu điều chỉnh để phát triển. Quyền lực ngăn chặn quyền lực chính là điểm cốt yếu trong chủ trương phân chia quyền lực. Montesquieu trong tác phẩm “Tinh thần pháp luật” đã cho rằng “Cơ quan lập pháp có hai bộ phận ràng buộc nhau bằng chức năng ngăn cản bên này đối với bên kia. Cả hai bộ phận đều bị ràng buộc bởi quyền hành pháp, mà quyền hành pháp thì cũng bị ràng buộc bởi quyền lập pháp”. Theo đó cơ quan hành pháp không có quyền thông qua luật, nhưng nó có quyền ngăn chặn lập pháp biểu quyết những đạo luật vi hiến hoặc có hại cho quốc gia...  Và ngược lại cơ quan lập pháp có quyền kiểm soát cơ quan hành pháp và khi luật lệ ban hành không được áp dụng thì cơ quan lập pháp sẽ xử lý cả cơ quan hành pháp. Cơ chế kiềm chế và đối trọng mà học thuyết tam quyền phân lập đưa ra nhằm mục đích giám sát và ngăn chặn lạm dụng quyền lực. Nghĩa là trong đó mỗi tổ chức sử dụng quyền lực nhà nước đều có sự độc lập cần thiết, đồng thời có quyền và phương tiện tương xứng để giám sát hoạt động của các cơ quan khác, tạo thế cân bằng về quyền lực giữa các cơ quan. Đây chính là cơ sở lý luận để hình thành nguyên tắc kiềm chế đối trọng trong tổ chức và hoạt động của nhà nước được xác định trong hiến pháp.

Việc tổ chức các cơ quan quản lý độc lập sẽ là cơ quan quyền lực thứ 4, sử dụng sức mạnh của nhà nước để giám sát việc sử dụng quyền lực nhà nước trong cả ba cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp là điều hết sức cần thiết trong việc tạo điều kiện thực thi luật pháp trong một nhà nước pháp quyền. Việc này là điều kiện để xóa bỏ các khoảng trống của những kẻ nắm quyền lực mà pháp luật không thể với tới, nhằm tạo điều kiejn cho việc luật pháp được thực thi một cách công bằng theo tiêu chí "Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật". Đây cũng là vấn đề quan trọng đáng được xem xét và đưa ra bàn bạc trong việc Sửa đổi Hiến nước Cộng hòa XHCN Việt nam năm 1992.
Ngày 03 tháng 09 năm 2013
© Kami
————————
* Đây là trang Blog cá nhân của Kami. Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á châu Tự do RFA