Hỏi và đáp về Phong trào Dân chủ Việt Nam (Bài 2)

     Câu hỏi: Phong trào Dân chủ có từ bao giờ?

     Trả lời: Theo khái niệm rộng và chung nhất (Phong trào Dân chủ là toàn bộ những hoạt động của người dân hướng tới, nhằm dân chủ hóa đất nước), Phong trào Dân chủ có từ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, với các bậc tiền bối như Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường, Nguyễn An Ninh... Tuy nhiên, đó là những hoạt động đơn lẻ, không có tính chất liên tục. Vì vậy, có thể lấy mốc năm 1975 làm mốc chung của Phong trào Dân chủ. Từ năm 1975 trở đi, các hoạt động đấu tranh rộng khắp, lại vừa mang tính liên tục, kế thừa.

     Câu hỏi: Phong trào dân chủ trải qua một thời gian dài như vậy, có phải có những giai đoạn, thời kỳ khác nhau hay không?

     Trả lời: Đúng vậy, Phong trào Dân chủ trải qua một thời gian dài nên có nhiều giai đoạn, thời kỳ khác nhau. Có thể chia Phong trào Dân chủ thành 4 giai đoạn, mà mỗi giai đoạn có một đặc trưng riêng. Giai đoạn từ 1975 - 1988, giai đoạn 1988 - 2000, giai đoạn 2000 - 2007, và giai đoạn từ 2007 đến nay.

     Câu hỏi:  Đó là những giai đoạn như thế nào? Xin cho biết đặc trưng của từng giai đoạn?

     Trả lời: Đó là các giai đoạn từ 1975 - 1988, có thể gọi giai đoạn này là giai đoạn Phục quốc. Các hoạt động đấu tranh chủ yếu sử dụng bạo lực, vũ trang, được thực hiện bởi những người trong chế độ Việt Nam Cộng Hòa cũ với mục tiêu là phục hồi lại quốc gia Việt Nam Cộng Hòa. Địa bàn hoạt động là ở hải ngoại và phần miền Nam Việt Nam. Lý do lấy năm 1988 làm mốc là vì năm đó có bài viết “Nắm tay nhau đi dưới tấm biển chỉ đường của trí tuệ” của tiến sĩ Hà Sỹ Phu (tức Nguyễn Xuân Tụ), một nhà khoa học ở miền Bắc Việt Nam. Bài viết này đã có tiếng vang lớn, bởi nội dung phản đối con đường đảng cộng sản lựa chọn, nhưng quan trọng hơn, nó đại diện cho sự phản kháng của giới trí thức miền bắc.

    Giai đoạn 1988 đến năm 2000, gọi là giai đoạn phản tỉnh, đặc trưng là sự lên tiếng, phản tỉnh của giới trí thức miền Bắc. Đã có rất nhiều trí thức lên tiếng trong giai đoạn này như: Cụ Hoàng Minh Chính, Trần Độ, Thích Quảng Độ, ông Bùi Tín, Vũ Thư Hiên, Linh mục Chân Tín, Hòa thượng Thích Không Tánh, các ông Hà Sỹ Phu, Phạm Quế Dương, Lê Hồng Hà, Nguyễn Thanh Giang, Hoàng tiến, ...vv. Song song với sự phản tỉnh của giới trí thức ở miền bắc, là sự chuyển hướng từ phương thức bạo động, vũ trang ở miền nam và hải ngoại sang đấu tranh ôn hòa, bất bạo động. Đồng thời, có sự kết nối hoạt động đấu tranh trong nam ngoài bắc và hải ngoại. Lý do lấy năm 2000 làm mốc bởi năm đó có lá đơn xin thành lập đảng Tự do - Dân chủ của nhà báo Nguyễn Vũ Bình, khi đó 32 tuổi. Lá đơn phản ánh ý thức đấu tranh có tổ chức, và của người trẻ tuổi tham gia Phong trào Dân chủ.

     Giai đoạn 2000 đến 2007, gọi là giai đoạn đấu tranh chính trị. Gọi là giai đoạn đấu tranh chính trị bởi vì những người tham gia phong trào khi đó đều ý thức được mục tiêu thay đổi thể chế chính trị, và các hoạt động hướng đến mục tiêu này. Chính vì vậy mà các tổ chức được thành lập chủ yếu là các tổ chức chính trị, hoặc mang màu sắc chính trị. Ví dụ, tái lập đảng Dân chủ, thành lập đảng Thăng Tiến, Công đoàn độc lập, khối 8406, vv ...  Giai đoạn này có một số người trẻ tuổi tham gia như Phạm Hồng Sơn, Lê Chí Quang, Nguyễn Khắc Toàn, Nguyễn Vũ Bình. Thời kỳ 2005, 2006 có thêm Nguyễn Văn Đài, Lê Thị Công Nhân... các hoạt động thời kỳ này đơn thuần vì mục tiêu chính trị. Năm 2007 được lấy làm mốc cho thời kỳ tiếp theo bởi năm đó có hoạt động xuống đường, biểu tình chống Trung Quốc, và hoạt động xuống đường của giáo dân Công Giáo phản đối chiếm đất đai nhà thờ. Những hoạt động này bắt đầu mở ra một thời kỳ mới của Phong trào Dân chủ.

     Giai đoạn 2007 đến nay, là giai đoạn đấu tranh tổng hợp. Bao hàm trong giai đoạn này tất cả các khuynh hướng đấu tranh: chính trị, phong trào yêu nước, đấu tranh vì dân sinh, nhân quyền, xã hội dân sự ... số người tham gia bùng nổ với tất cả các thành phần. Giai đoạn này Phong trào Dân chủ đã lan tỏa vào trong nhân dân, động viên được nhân dân cất lên tiếng nói phản kháng. Đặc trưng của giai đoạn này, là có sự hỗ trợ của yếu tố khoa học kỹ thuật, tức mạng xã hội giúp lan tỏa tinh thần đấu tranh của Phong trào Dân chủ đi tới mọi hang cùng ngõ hẻm của đất nước./.

Hà Nội, ngày 26/9/2018

N.V.B