Kinh tế Việt Nam trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung (tiếp theo và hết)

     …

    - Hàng hóa bị tăng thuế không bán được dẫn tới sản xuất bị đình trệ, công nhân mất việc làm, doanh nghiệp phá sản. Một số mặt hàng bị áp thuế trong cuộc chiến tranh thương mại rơi vào tình trạng này, đây là hệ lụy trực tiếp nhất.

    - Hàng hóa bị đánh thuế có thể là sản phẩm tiêu dùng cuối cùng, có thể là đầu vào của sản phầm hàng hóa khác, nên khi thuế tăng sẽ ảnh hưởng tới những mặt hàng khác. Đồng thời, khi không mua được hàng hóa bị đánh thuế do giá cao, người tiêu dùng sẽ chuyển sang các mặt hàng thay thế khác. Như vậy, cuộc chiến thương mại gián tiếp dẫn tới thay đổi cấu trúc ngành nghề…

    - Một số mặt hàng do bị tăng thuế không bán được khiến cho nhà đầu tư từ bỏ ý định đầu tư, cũng như một số doanh nghiệp tháo chạy khỏi các thị trường này. Tóm lại, việc tăng thuế, hay chiến tranh thương mại sẽ ảnh hưởng sâu rộng tới toàn bộ nền kinh tế, không chỉ quốc gia tham gia cuộc chiến bởi giao thương kinh tế hiện nay, cũng như mối liên kết chuỗi cung cấp sản phẩm hàng hóa.

     Trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, khi phân tích so sánh tương quan lực lượng của hai bên, chúng ta sẽ thấy ngay khả năng chiến thắng của bên nào có thực lực mạnh hơn và chủ động hơn trong cuộc chiến. Nền kinh tế Mỹ, với tổng sản phẩm quốc dân đứng đầu thế giới, trên dưới 20.000 tỷ đô la, một nền kinh tế thị trường lành mạnh, phát triển mấy trăm năm qua. Điều quan trọng hơn, với việc xác định lấy lại sức mạnh, vị thế của nước Mỹ bằng việc cân bằng thương mại, đem lại công bằng trong giao thương, chính sách này được phần lớn người dân Mỹ ủng hộ. Chính vì ủng hộ mà họ cũng chuẩn bị sẵn sàng tinh thần chấp nhận những hi sinh, thiệt thòi và khó khăn do cuộc chiến đưa tới. Như vậy, với thực lực vượt trội, lại có chính nghĩa và sự chủ động trong cuộc chiến, nước Mỹ hầu như nắm chắc phần thắng trong cuộc chiến này. Đối với Trung Quốc, tổng sản phẩm quốc dân 12.000 tỷ đô la, đứng thứ hai thế giới, có lượng dự trữ ngoại tệ hơn 3000 tỷ đô la, trong đó có gần 1.200 tỷ đô la trái phiếu chính phủ Mỹ. Tuy nhiên, theo nhiều nguồn tin, Trung Quốc đang có số nợ  hơn 30.000 tỷ đô la. Quan trong hơn, bản chất nền kinh tế của Trung Quốc chính là bản chất, cấu trúc và cơ chế nền kinh tế Việt Nam phóng chiếu lên nhiều gấp lần. Tức là nền kinh tế Trung Quốc cũng không phải nền kinh tế thị trường, có vô vàn khuyết tật trong cấu trúc và vận hành, có thể sụp đổ bất cứ lúc nào. Chính vì vậy, câu hỏi đặt ra không phải là Trung Quốc sẽ thắng và thắng như thế nào, mà với cuộc chiến thương mại này, nền kinh tế Trung Quốc có trụ nổi hay không, có sụp đổ hay không, và chế độ cộng sản ở Trung Quốc có sụp đổ hay không?

     Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung vừa kích hoạt, các quyết định còn chưa ráo mực, thị trường chứng khoán Trung Quốc đã mất 17% giá trị, tương đương 1.900 tỷ đôla. Điều đó nói lên vấn đề gì? Điều đó nói lên rằng, trong suy nghĩ của rất nhiều người, theo đánh giá của thị trường thì nền kinh tế Trung Quốc vô cùng mong manh, và có những ý kiến cho rằng, nền kinh tế Trung Quốc chưa chắc qua khỏi cuộc chiến này và có thể sụp đổ.

     Trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung như phân tích ở trên, Việt Nam có mối giao thương mật thiết với Trung Quốc, lại có cùng cấu trúc, cơ chế kinh tế như Trung Quốc. Đồng thời, Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ tổng giá trị hàng hóa là 41,6 tỷ đô la, nhập hàng hóa từ Mỹ trên 9 tỷ đô la. Như vậy, thặng dư mậu dịch với Mỹ khoảng 32 tỷ đô la. Việt Nam thặng dư mậu dịch với Mỹ, nhưng với con số quá nhỏ so với nền kinh tế Mỹ, nên Mỹ không đặt Việt Nam vào tầm ngắm của cuộc chiến thương mại.

     Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã khởi phát từ ngày 06/7, tính đến nay được ba tuần, chúng ta có thể thấy ngay được ảnh hưởng của cuộc chiến đối với nền kinh tế Việt Nam. Có hai vấn đề tác động trực tiếp từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung tới nền kinh tế Việt Nam.

    - Thứ nhất, cũng như với Trung Quốc, những tác động của việc tăng thuế chưa xảy ra, nhưng thị trường chứng khoán của Việt Nam đã chao đảo và mất 20% giá trị, tương đương 40 tỷ đô la. Chỉ trong mấy phiên mở cửa thị trường chứng khoán, chỉ số VN Index của Việt Nam đã xuống dưới 900 điểm. Như vậy, vấn đề tâm lý chiếm một vai trò quan trọng.  Ở Việt nam, ngoài việc thị trường chứng khoán bị giảm điểm, giá đô la đã bị ảnh hưởng. Trước cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, giá đô la ở thị trường tự do là 22.800 VND/1$, đến nay giá đô là là 23.400VND/1$. Với một nền kinh tế vô cùng èo ọt, có thể sụp đổ bất cứ lúc nào, tuy không trực tiếp ở trong cuộc chiến thương mại như Trung Quốc, mà thị trường chứng khoán đã bị ảnh hưởng và mất 20% giá trị, càng chứng tỏ sự mong manh của nền kinh tế.

    - Thứ hai, Bộ thương mại Hoa Kỳ đã quyết định áp mức thuế  quan rất cao lên các sản phẩm thép nhập khẩu từ Việt Nam ( 199% và 256%) nhưng được cho là có xuất xứ từ Trung Quốc vì né thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp của Mỹ. Như vậy, ảnh hưởng, tác động của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đối với Việt nam cũng xuất phát từ cung cách làm ăn thiếu trung thực, gian trá của các doanh nghiệp được hẫu thuẫn của nhà nước. Hoa Kỳ đã xác định được nguồn gốc thép tăng đột biến nhập khẩu từ Việt Nam sau khi Mỹ áp thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp lên các sản phẩm thép của Trung Quốc nhập vào Mỹ. Chính vì vậy, Mỹ đã ra tay để ngăn chặn nguồn hàng xuất xứ từ Trung Quốc vào Mỹ qua ngả Việt Nam. Việc làm gian dối này của các doanh nghiệp nhập thép Trung Quốc đã làm cho ngành thép của Việt Nam điêu đứng vì mất đi một thị trường lớn là Hoa Kỳ. Đây là lời cảnh báo đối với các sản phẩm khác của Việt Nam nếu trong và sau cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, Việt Nam tiếp tục dùng hàng hóa Trung Quốc, hoặc các sản phẩm có nguyên vật liệu có nguồn gốc Trung Quốc xuất khẩu vào Mỹ sẽ lãnh nhận những hậu quả tương tự như sản phẩm thép.

     Nền kinh tế Việt Nam, một nền kinh tế không hiệu quả, mất động lực lợi nhuận và số nợ khổng lồ không có khả năng thanh toán trong hoàn cảnh bình thường đã rất mong manh. Với bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đang diễn ra, sẽ có nhiều điều bất lợi và chịu tác động ảnh hưởng tiêu cực về tâm lý từ nền kinh tế Trung Quốc. Hơn lúc nào hết, những cải cách nửa vời đơn thuần về kinh tế không còn lừa dụ được ai nữa và sẽ hoàn toàn không có tác dụng. Chỉ những cải cách thực sự từ cải cách thể chế mới có thể đem lại sức sống cho nền kinh tế. Với sức nóng từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, có lẽ những điều cần phải xảy ra sẽ xảy ra nhanh hơn cũng là một sự hợp lý./.

     (hết)

Hà Nội, ngày 29/7/2018

N.V.B