Hiểu câu "Bình minh đang tới đất nước chúng ta" của thủ tướng như thế nào?

Phiếm luận

Thủ tướng Phúc rất hay ví von. Ví dụ tỉnh nào ông cũng bắt làm đầu tàu. Nhiều đầu tàu quá mỗi cái nó chạy đi một hướng thì mỗi tỉnh sẽ bị kéo văng đi khỏi thực thể, như kiểu tứ mã phanh thây. Ông ưa dùng những chữ gây ấn tượng mạnh như đầu tàu, thủ phủ, giấc mơ, trung tâm, thu nhỏ, cô gái đẹp ngủ quên... và chỗ nào ông cũng áp vào. Nhà báo Trương Duy Nhất dày công thông kê chỉ trong 2 năm 2016-2017, ông nói được 60 câu để đời như thế. Có vẻ thủ tướng là người rất hồn nhiên.

Trong 60 câu ấy, ở đây chỉ xin bàn đến một câu mà tôi cho là thú vị hơn cả: "Bình minh đang tới đất nước chúng ta".

Có lẽ ông dùng sai từ ngữ. Bình minh là khoảng thời gian lúc mặt trời gần mọc. Bình minh còn gọi là rạng đông. Nghĩa đen của bình minh là bắt đầu của một ban ngày (để phân biệt với bắt đầu của một ngày mới tức là lúc nửa đêm). Vì vậy, người ta dùng chữ bình minh để ví với giai đoạn bắt đầu của một số sự vật, hiện tượng như thuở bình minh của vũ trụ, bình minh của trái đất, bình minh của loài người, bình minh của tân nhạc. Một cuộc tình cho dù kết quả là sự đổ vỡ nhưng cái buổi ban đầu lưu luyến cũng có thể gọi là bình minh.

Trái nghĩa với bình minh là hoàng hôn. Hết hoàng hôn là bóng đêm. Nghĩa bóng của hoàng hôn là giai đoạn chuẩn bị kết thúc của một sự vật, hiện tượng như tuổi hoàng hôn của cuộc đời, hoàng hôn của chế độ.

Bình minh không mang ý nghĩa xấu hay tốt, nhưng có thể mang ý nghĩa đẹp bởi vẻ nguyên sơ của nó. Hình ảnh một em bé sơ sinh rất đáng yêu nhưng chưa biết lớn lên em có trở thành một người có ích cho xã hội hay không.

Với một quốc gia, bình minh là thuở dân tộc ở đó hình thành, quần tụ ở một dải đất nhất định và đã có một nhà nước sơ khai. Với nước ta đó là dân tộc Việt với nhà nước Văn Lang. Có thể ví thời kỳ Hùng Vương là bình minh của đất nước. Chứ 4 nghìn năm sau, sao còn gọi là bình minh. Nói như ông Phúc thì chẳng hóa ra đất nước chúng ta chưa hình thành

Ông Phúc có thể dùng chữ “rực rỡ” – thời kỳ rực rỡ đang tới đất nước chúng ta. Tuy chữ “rực rỡ” có thể đúng hay không đúng với thực tế, nhưng sẽ đúng về cách dùng từ theo tinh thần lạc quan, lãng mạn của ông.

*

Nhưng giật mình ngẫm lại, tôi thấy mình hình như đã sai, không hiểu thâm ý của ông Phúc. Ông nói bình minh đang tới đất nước chúng ta có nghĩa đất nước ta bây giờ đang còn là đêm đen. Phải rồi, nói đất nước ta bây giờ đang đêm đen là rất đúng. Những biểu hiện của nó, từ chính trị, kinh tế, xã hội, cho đến cuộc sống bị áp bức, lầm than, đói khát dân chủ, nhân quyền của đại đa số người VN hiện nay, chẳng nói lên đêm đen là gì.

Có lẽ, với vị trí thủ tướng của mình, ông Phúc không thể nói toạc ra bóng đêm đang bao phủ lên đất nước ta. Nói như vậy thì chức thủ tướng của ông ắt bay đi trong giây lát. Có những điều không thể nói thẳng thì người ta tìm cách diễn đạt khác đi hoặc vòng vèo một tí, gọi là nói ám chỉ. Ở đây, thủ tướng tìm đến cách diễn đạt vòng vèo là bình minh đang đến. Trước bình minh là gì, mọi người phải tự hiểu.

Và vì vậy thủ tướng Phúc đang mơ hết đêm trời lại sáng như qui luật của tự nhiên. Tôi cũng đang mơ như thế, cả dân tộc này đang mơ như thế. Nói như một bài thơ “Nhật ký trong tù”: “Ngồi trên hố xí đợi ngày mai”.

Không biết nói thế có đúng ý ông Phúc không, nhưng rõ ràng phân tích về chữ nghĩa, tôi buộc phải hiểu như thế, với tinh thần mong muốn những điều tốt đẹp sẽ đến với đất nước chúng ta.

5/6/2018

Nguyễn Tường Thụy