Công cuộc vận động dân chủ ở Việt Nam (Bài 3 - tiếp theo: Hiện tình phong trào dân chủ)

3 - Những hoạt động có tính chất kết hợp giữa những cá nhân, hội nhóm để tạo ra sức mạnh cho phong trào dân chủ.Mục tiêu kết hợp của phong trào dân chủ từ trước năm 2010 là sự kết hợp thuần túy có tính chất chính trị. Đó là sự kết hợp của những người đấu tranh dân chủ trong giai đoạn đó để hình thành tổ chức, tập hợp lực lượng làm đối trọng với nhà cầm quyền Việt Nam. Với mục đích như vậy, nhưng phong trào dân chủ đã không tận dụng được những hỗ trợ cần thiết để hình thành một tổ chức công khai của người dân trong lòng chế độ cộng sản. Nguyên nhân quan trọng nhất, những người có ý tưởng và bắt tay thành lập tổ chức chưa hiểu hết ý nghĩa quan trọng của một tổ chức công khai, họ chỉ đơn thuần nghĩ rằng, có được tổ chức công khai làm gia tăng hiệu quả hoạt động của phong trào dân chủ. Điều này là đúng nhưng chưa đủ ý nghĩa của tổ chức công khai trong lòng chế độ cộng sản. Tổ chức công khai trong lòng chế độ cộng sản chính là giải pháp thay đổi chế độ (mời tham khảo bài viết https://www.rfavietnam.com/node/2949). Do chưa nhận thức đầy đủ như vậy, phong trào dân chủ đã bỏ qua dự án có tính chất bước ngoặt, đó là việc gắn thành lập tổ chức công khai với vấn đề viện trợ nước ngoài tại Việt Nam.

Sau năm 2010, mục tiêu kết hợp giữa những cá nhân đã có sự thay đổi về tính chất. Đó là sự kết hợp có tính chất xã hội dân sự, hướng tới những sự giao lưu, chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các thành viên trong phong trào dân chủ với nhau và với người dân. Các mục tiêu về quyền con người vẫn được chú trọng nhưng là những mục tiêu thực tế cuộc sống của người dân. Hàng loạt các tổ chức xã hội dân sự đã ra đời, như Con đường Việt Nam, Hội Anh Em Dân Chủ, Hội Cựu tù nhân Lương Tâm, Hội Bầu Bí Tương Thân, Hội nhà báo Độc lập, Mạng lưới Bloger Việt Nam, FC NO_U...đó là những kết hợp dân sự trong phong trào dân chủ Việt Nam. Những tổ chức này đã hoạt động bền bỉ, kiên cường, vượt qua sự đàn áp của nhà cầm quyền Việt Nam và cũng đã có nhiều thành tựu. Như vậy, phong trào dân chủ cũng đã tìm ra được sự kết hợp của những thành viên và quá trình hoạt động đã có sự kết hợp giữa các hội nhóm trong những hoạt động đấu tranh chung. Ví dụ, năm 2015, Mạng lưới Bloger Việt Nam đã khởi xướng phong trào We Are One; phong trào tuyệt thực ủng hộ các tù nhân lương tâm, phong trào tự ứng cử đại biểu quốc hội, phong trào phản đối bắt giam Nguyễn Văn Đài và Lê Thu Hà...các cuộc biểu tình, xuống đường có sự bàn bạc, thảo luận và thống nhất giữa các hội nhóm. Nhưng những sự kết hợp này không phải không có những hạn chế, đó là các tổ chức phần lớn sinh hoạt, giao lưu trên không gian mạng mà chưa có sự kết hợp đầy đủ ở ngoài đời. Duy nhất có hội Anh Em Dân Chủ, có một địa chỉ, có tính chất như một văn phòng của Hội, cũng đã bị đánh phá và phải tạm thời rút lui.

Trên đây là những mục tiêu, và nội dung hoạt động của phong trào dân chủ. Nhưng để đánh giá được toàn diện hơn, chúng ta cần xem xét hoạt động của phong trào dân chủ dưới dạng hình thức, cách thức hoạt động. Theo đó, những hoạt động của phong trào dân chủ được chia làm hai hình thức: hoạt động trên không gian mạng và hoạt động ngoài đời. Có thể nói rằng, phần lớn các nội dung của hoạt động dân chủ trong vòng 7-10 năm qua được thực hiện thông qua hệ thống Internet và mạng xã hội. Điều này trước hết do đặc thù, hoàn cảnh xã hội của Việt Nam là nước độc tài cộng sản toàn trị, nơi sự kiểm soát và đàn áp của bộ máy cầm quyền là vô cùng khốc liệt. Nhưng mặc dù bị đàn áp khốc liệt, phong trào dân chủ Việt Nam vẫn có những hoạt động (ngoài đời) hết sức hiệu quả và ý nghĩa.

• Những hoạt động giao lưu, trao đổi như cafe nhân quyền, gặp gỡ nhân kỷ niệm ngày nhân quyền quốc tế, ngày kỷ niệm thành lập các hội nhóm, giao lưu bóng đá phản đối đường lưỡi bò, giao lưu gặp gỡ các tổ chức quốc tế...cầu nguyện tập thể cho tù nhân lương tâm, dân oan.
• Những hoạt động biểu tình chống Trung Quốc, tưởng niệm liệt sỹ, tuần hành biểu tình môi trường, phản đối chặt hạ cây xanh, thảm họa biển miền trung, thảm họa cá chết...cùng với đó là các hoạt động đấu tranh đòi người tại các đồn công an, cơ sở bắt giữ người trái phép.
• Những hoạt động kết hợp với dân oan, đòi quyền lợi cho dân oan, thăm gặp, giúp đỡ dân oan, tù nhân lương tâm, tới các phiên tòa xét xử tù nhân lương tâm, dân oan.
• Những hoạt động vì cộng đồng như phát hành sách về nhân quyền, bóng bay nhân quyền, hỗ trợ các nạn nhân của chế độ như các tử tù bị oan, gia đình người bị chết trong đồn công an, bị bắt giam trái pháp luật...

Tóm lại, đó là những hoạt động hết sức sôi động, có ý nghĩa và hiệu quả mà phong trào dân chủ đã thực hiện được trong hoàn cảnh bị kiểm soát và đàn áp rất khốc liệt.

Trong những năm qua, phong trào dân chủ đã có những tiến bộ vượt bậc, điển hình là nâng cao dân trí của người dân, các hoạt động xã hội dân sự đã đi sâu vào quần chúng, dẫn tới sự phát triển của phong trào dân chủ là không thể đảo ngược. Chúng ta biết rằng, khi phong trào dân chủ đã bén rễ vào quần chúng nhân dân thì sức mạnh và sự sáng tạo của phong trào chính là sức mạnh của nhân dân. Người dân cũng sẽ không hề bất ngờ hoặc quá sốc trước những thay đổi có thể xảy ra trong tương lai gần.

Tuy nhiên, phong trào dân chủ Việt Nam không chỉ có thành tựu, không chi có màu hồng. Còn rất nhiều những hạn chế, bất cập xuất phát từ chủ quan, cũng như những khó khăn khách quan mà những người đấu tranh dân chủ gặp phải. Trước hết, phần lớn những người tham gia ít trau dồi kiến thức cần thiết để đấu tranh, hoặc thậm chí những kiến thức về phong trào dân chủ. Nhiều người cũng ít giao lưu học hỏi những người đi trước nên nhiều khi dẫn tới những tổn thất không đáng có. Thứ hai, khả năng làm việc chung, tính chuyên nghiệp còn rất thiếu và yếu trong các cá nhân và hội nhóm. Điều này dẫn tới hiệu quả hoạt động chưa cao, các tổ chức khó phát triển. Một số người hoạt động bị chi phối bởi cái tôi quá lớn nên ảnh hưởng tới hội nhóm và sự phát triển của bản thân. Thứ ba, phong trào dân chủ chưa có được sự kết hợp rộng khắp, toàn diện bằng một hình thức nào đó. Sự kết hợp chung sẽ tạo ra hiệu quả trong  hoạt động và ứng phó kịp thời với các diễn biến phức tạp của tương lai. Đây là một hạn chế của phong trào dân chủ.

Chúng ta đều biết rằng, những người tham gia vào phong trào dân chủ do nhận thức được bản chất của chế độ không nhiều. Phần lớn là do bức xúc trước hiện thực nghiệt ngã của cuộc sống. Họ không được đào tạo, tham gia bằng tinh thần yêu nước là chủ yếu. Trong khi đó, chế độ cộng sản là một chế độ đã tồn tại hơn 70 năm, trải qua bao thăng trầm và có đội ngũ an ninh, công an hùng hậu, lại thoải mái đàn áp người dân. Chính vì vậy, đạt được những thành tựu nêu trên  là rất đáng tự hào, đáng khích lệ. Trong quá trình hoạt động, phong trào dân chủ không thể không còn những hạn chế, thiếu sót nhưng bối cảnh hiện nay ở Việt Nam là không thể tránh khỏi. Chúng ta tin tưởng tuyệt đối, phong trào dân chủ Việt Nam sẽ góp phần xứng đáng trong công cuộc thay đổi chế độ cộng sản độc tài toàn trị ở Việt Nam./

Hà Nội, ngày 26/6/2016

N.V.B