Về một vấn nạn còn ít được nhắc tới: sử dụng ma túy cho công việc

     Xã hội Việt Nam ngày nay đang tồn tại rất nhiều vấn nạn. Một trong số các vấn nạn nghiêm trọng, nhưng ít được biết và nhắc tới, đó là vấn nạn các lái xe sử dụng ma túy. Nhiều nhất trong số này là các lái xe công-ten-nơ, lái xe đường trường (cả xe tải và xe khách). Hầu như tỉnh, địa phương nào cũng phát hiện được những trường hợp sử dụng ma túy của giới tài xế.

     Nếu như việc sử dụng ma túy của các lái xe chỉ do nguyên nhân cá nhân, tức là đua đòi, chơi bời dẫn tới nghiện hút thì không có gì đáng nói. Vấn đề ở đây, những lái xe sử dụng ma túy không phải với mục đích thử nghiệm, hoặc chơi bời mà sử dụng ma túy cho công việc, công việc lái xe của họ. Đây là một vấn nạn không mới, nhưng chỉ mới được nhắc tới ở Việt Nam, và điều đặc biệt nghiêm trọng là vấn nạn này góp phần không nhỏ vào việc gia tăng tai nạn giao thông.

     Đi vào tìm hiểu nguyên nhân lái xe sử dụng ma túy cho công việc, chúng ta mới biết rằng, những người này cũng chỉ là nạn nhân của xã hội, của thời cuộc và của cách làm ăn chụp giật và bất chấp hậu quả ở Việt Nam hiện nay. Mọi người đều biết, lái xe là công việc nhìn qua thì rất nhàn hạ, không tốn sức những lại là công việc cần sự tập trung cao độ nếu muốn bảo đảm an toàn trên các tuyến đường, nhất là ở Việt Nam tình trạng giao thông hỗn loạn như hiện nay. Thông thường, một lái xe trong một ngày, chỉ bảo đảm an toàn trong thời gian 8 giờ, với điều kiện sau 4 giờ lái xe liên tục cần được nghỉ ngơi một thời gian ngắn. Về lý thuyết và về tiêu chuẩn lái xe an toàn thường là như vậy, nhưng ở Việt Nam, các doanh nghiệp vận tải không bao giờ áp dụng những tiêu chuẩn và điều kiện như vậy. Ở Việt Nam, tình trạng doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp vận tải nói riêng đã phải chi tiêu rất nhiều tiền, chi phí bôi trơn, đút lót, hối lộ để doanh nghiệp được hoạt động bình thường. Phí đường bộ hiện nay đã tăng nhanh và lạm thu  rất nhiều trên các cung đường. Đặc biệt, các doanh nghiệp vận tải, phải đáp ứng thảm họa “mãi lộ” trên các cung đường cho cảnh sát giao thông. Chính vì những chi phí này đội lên, nếu doanh nghiệp làm đúng luật, đúng các yêu cầu, điều kiện kinh doanh, sử dụng nhân lực thông thường thì doanh nghiệp sẽ không thể tồn tại được, tức là phá sản. Chính vì vậy mà các doanh nghiệp vận tải đã tăng lượng hàng hóa, tăng chuyến các xe dẫn tới tình trạng xe chở quá khổ, quá tải mà các báo, đài liên tục nhắc tới. Nhưng nguy hại hơn, các doanh nghiệp đã ép lái xe tăng giờ làm, giảm lương của họ, nếu ai không đáp ứng, không đồng ý, họ sẽ sa thải ngay. Chính từ lý do này mà các lái xe đã phải nghĩ cách để tồn tại, và cách sau cùng của họ là sử dụng ma túy cho công việc của mình.

     Có hai lý do trực tiếp mà lái xe phải sử dụng ma túy cho công việc của họ. Trước hết, việc kéo dài thời gian lái xe trong một ngày (bình thường 8h là an toàn), tăng từ 8 giờ lên 12-16 giờ, họ cần một sự tập trung tối đa để bảo đảm thực hiện công việc với thời gian kéo dài như vậy. Tất cả những thử nghiệm như uống nước trà đặc, hút thuốc lá, cafe, rửa mặt liên tục cũng không giúp họ tỉnh táo, tập trung được trong khoảng thời gian dài như vậy. Cuối cùng, chỉ có ma túy là giúp họ làm được việc đó. Lý do thứ hai, công việc kéo dài, đòi hỏi sự tập trung liên tục nên các lái xe thường mất ngủ triền miên, liên tục. Để chống lại các cơn buồn ngủ ngay trong lúc lái xe, họ không còn cách nào khác là sử dụng ma túy. Chỉ có ma túy mới cho họ sức khỏe và sự tập trung mà họ cần cho công việc, mặc dù biết rằng sử dụng ma túy có hại tới sức khỏe (về lâu dài) và nếu bị phát hiện, họ có thể phải trả cái giá tối thiểu là mất việc làm. Nhưng những lái xe này ít còn lựa chọn nào khác bởi xã hội dư thừa lao động, người khôn của khó và quan trọng hơn, các doanh nghiệp vận tải khác cũng đối xử với họ như vậy. Chính vì để giữ công việc, với mức lương bèo bọt và lao động cật lực họ đã phải sử dụng ma túy cho công việc của mình. Đây là vấn nạn vô cùng thương tâm đối với các lái xe ở Việt Nam.

     Chính từ vấn nạn sử dụng ma túy, dẫn tới tình trạng lái xe không an toàn (do sử dụng quá liều, tới cữ không có ma túy sử dụng…) gây nhiều tai nạn giao thông trên các tuyến đường. Nếu đi sâu tìm hiểu, chúng ta có thể khẳng định, không chỉ có nghề lái xe, mà một số nghề nghiệp khác ở Việt Nam cũng rơi vào tình trạng tương tự, người dân phải sử dụng ma túy cho công việc của mình. Một vấn nạn mà xuất phát điểm lại là do thể chế, thể chế độc tài dẫn tới vấn nạn hối lộ, tham nhũng, mãi lộ. Từ vấn nạn tham nhũng hối lộ dẫn tới doanh nghiệp phải chèn ép người lao động, lái xe…chính vì vậy, cũng như tất cả các vấn nạn khác, để giải quyết tận gốc rễ vấn nạn lái xe sử dụng ma túy cho công việc của họ, chỉ có thể giải quyết từ gốc rễ, đó là thay đổi thể chế, không còn tình trạng tham nhũng, hối lộ tràn lan như hiện nay nữa. Một xã hội dân chủ đa nguyên sẽ giải quyết tận gốc rễ các vấn nạn này./.

Hà Nội, ngày 16/4/2016

N.V.B