Công lý cần phải được coi trọng

Vụ án 5 công an ở thị xã Tuy Hòa đã dùng nhục hình đánh chết anh Ngô Thanh Kiều, người bị tình nghi là trộm cắp tài sản là một vụ án gây thu hút nhiều sự chú ý của công luận, vì cho rằng tại bản án sơ thẩm các nhân viên công an lạm dụng quyền lực gây chết người đã nhận những bản án quá nhẹ. Theo đó có đến 2 án treo, và kẻ chịu hình phạt cao nhất cũng chỉ bị tuyên án có 5 năm tù. Trước sức ép của công luận, chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã yêu cầu xem xét lại vụ án và cho đến tháng 7 năm 2014, tại phiên phúc thẩm, Tòa án nhân dân tỉnh Phú Yên đã hủy bỏ bản án sơ thẩm vụ án này để điều tra lại từ đầu theo như ý kiến của chủ tịch nước.

Đây là một vụ án điển hình cho thấy ở Việt nam không có chỗ cho Công lý tồn tại và tình trạng thực thi pháp luật không đảm bảo sự công bằng. Tình trạng bao che cho các nhân viên công an - một thực trạng đang tồn tại và diễn ra hàng ngày trong xã hội Việt nam, kể cả giữa chốn công đường. Đó có lẽ chính là nguyên nhân mà trong buổi làm việc với cán bộ tòa án nhân dân tối cao hôm 15/7/2014, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã phát biểu rằng "Bây giờ Tòa án cần phải mang lại công lý cho mọi người".

Được biết LS. Võ An Đôn, là luật sư bảo vệ gia đình bị hại Ngô Thanh Kiều, người bị 05 CA Phú yên dùng nhục hình đánh chết và kết cục là ông đã từng bị cơ quan liên ngành tỉnh Phú Yên đề nghị tước chứng chỉ hành nghề luật sư. Đọc lời giãi bày của LS. Võ An Đôn, có tâm sự rằng: "Trong cuộc chiến công lý này, tôi chỉ là một chiến sĩ vô danh, không quân hàm, không cấp bậc, không tiền, không quyền, chiến đấu với một cổ máy quyền lực khổng lồ. Không biết cổ máy khổng lồ này sẽ nghiền nát tôi khi nào, nhưng tôi vẫn tin rằng "Công lý sẽ chiến thắng". Chúng ta càng cảm thông với một LS. dũng cảm, dám đương đầu với bạo quyền của nhà nước để đấu tranh giành lại công lý, trả lại sự công bằng trong việc thực thi pháp luật để xét xử đúng người đúng tội.

Ở Việt nam công lý không được đảm bảo, tinh thần thượng tôn pháp luật không được coi trọng nên một số đông người, đặc biệt là giới trẻ không hiểu khái niệm công lý là gì? Và họ càng không thể tưởng tượng nổi việc thực thi pháp luật trong một xã hội pháp trị và công lý luôn được coi trọng như thế nào?

Xin kể lại một câu chuyện, về diễn biến một vụ án giết người mà hung thủ là nhân viên cảnh sát đã nổ súng gây nên cái chết cho một người một xã hội thượng tôn pháp luật. Để thấy, mọi người đều được bình đăng trước pháp luật, tuyệt nhiên không có sự bao che, dấu tội cho dù hung thủ là nhân viên nhà nước đang thực thi công vụ.

21h30 tối cuối tháng 3/2015, tại Pattaya - Thái lan xảy ra một tai nạn chết người, án mạng xảy ra tại nơi một nhóm cảnh sát giao thông (CSGT) lập chốt kiểm tra an toàn giao thông trên đường. Nạn nhân là một người đàn ông chạc 40 tuổi lái xe moto phân khối lớn, không đội mũ bảo hiểm đã lái xe với tốc độ cao cố tình vượt trạm kiểm soát. Trong lúc đó, người ta thấy một vài nhân viên cảnh sát có phản ứng như đang định đuổi theo chiếc moto kia và cùng lúc đó có tiếng súng nổ. Lập tức người ta thấy nạn nhân trong tư thế ngã nằm sấp mặt xuống đường, đầu có máu chảy lênh láng, bên cạnh là chiếc xe moto đổ. Ngay lập tức công tác câp cứu người bị nạn được triển khai một cách khẩn trương, người bị nạn được đưa bằng xe cấp cứu đến bệnh viện gần nhất và đã tử vong do vết thương ở đầu. Lực lượng CSGT tại chốt công tác ngay lúc đó đã cung cấp lời khai cho cơ quan điều tra và khám nghiệm hiện trường khẳng định người bị nạn đã (tự) bị ngã do chạy moto với tốc độ cao. Tuy vậy, ngay lập tức toàn bộ nhóm CSGT nói trên bị đình chỉ công tác để chờ điều tra.

Trong giai đoạn cơ quan điều tra tìm nguyên nhân của cái chết, cơ quan pháp y khẳng định nạn nhân bị đạn súng cá nhân bắn từ phía sau ra phía trước trong cự ly khá gần nên không thu được đầu đạn. Điều này hoàn toàn trùng hợp với tình tiết một nhân chứng có mặt tại hiện trường khi đó, đã cho báo chí biết, lúc xảy ra sự việc thì bà ta đang đứng nói chuyện với một viên cảnh sát trong nhóm công tác. Theo mô tả, nhân chứng này cho biết viên cảnh sát nói trên đang trong tình trạng say rượu, khi nghe có tiếng hét có xe cố tình vượt trạm kiểm soát thì viên cảnh sát kia đã rút súng và bắn về phía chiếc xe moto kia. Căn cứ vào lời khai của nhân chứng, cộng với các bằng chứng thu thập được lập tức viên cảnh sát cố ý nổ súng kia đã bị bắt giữ và truy tố với tội danh cố ý giết người. Ra tòa, viên cảnh sát đã nhận tội và bị Tòa phán xét 12 năm tù giam, nhưng do thành khẩn nhận tội giúp cho việc điều tra nhanh chóng, nên Tòa đã giảm một nửa hình phạt cho viên cảnh sát còn lại 6 năm tù giam. Vụ án nhanh chóng được khép lại.

Có một số điều đáng bàn ở đây, trước hết là can phạm là một nhân viên cảnh sát song hoàn toàn không nhận được sự bao che từ cơ quan điều tra, đây là điểm khác cơ bản với thực tế ở Việt nam. Đó là các nhân viên trong ngành bảo vệ pháp luật, nếu là nghi can, bị can hoặc bị cáo thì thường được các cấp điều bao che, nhân nhượng hoặc có các hành động nhằm thay đổi tình tiết của vụ án nhằm có lợi cho bị cáo. Và khi xét xử thì được hưởng các bản án nhẹ trên mức bình thường nếu so với các bị cáo khác vi phạm cùng tội danh nhưng không phải là công an. Cái thứ 2 là nhân chứng là người phụ nữ kia vì bảo vệ công lý đã không ngần ngại tố cáo hành vi sai phạm của viên cảnh sát (có quen biết) kia, tạo điều kiện cho công tác điều tra hoàn tất nhanh chóng. Và cuối cùng căn cứ vào các chứng cứ và lời khai của bị cáo Tòa án đã xét xử nhanh chóng, nghiêm minh và công bằng đúng người đúng tội. Cuối cùng vụ án đã được khép lại một cách nhanh chóng mà cả 2 bên hung thủ và nạn nhân đều vừa lòng. Điểm cơ bản và thấy rõ nhất ở đây là công lý đã được đảm bảo trong một xã hội pháp trị, trên cơ sở tinh thần thượng tôn pháp luật. Ở đó mọi người đều bình đẳng trước pháp luật.

Vậy phải chăng nền tư pháp Việt Nam không có khả năng đem lại công lý? Câu trả lời là có lẽ không phải như vậy, mà vấn đề là công lý ở trong nền tư pháp Việt nam đã không được coi trọng. Cần hiểu một lẽ đơn giản là, công lý chỉ xuất hiện khi pháp luật được thực thi theo nguyên tắc vô tư, không thiên vị, công bằng, nghiêm minh và tuyệt đối. Vô tư tức là là luật pháp không ưu tiên cho ai, không nhượng bộ cho thế lực nào và cũng không bị sử dụng để chèn ép ai. Công bằng là pháp luật được xét xử đúng theo hành động người ta đã làm, không thêm bớt, không vu cáo và không dồn ai vào đường cùng. Tinh thần thượng tôn pháp luật là đường dẫn đến công lý. Công bằng xã hội phải được đề cao trong luật pháp. Nếu luật pháp hoặc việc thực thi luật pháp không bảo đảm tính nghiêm minh và công bằng, thì chắc chắn luật ấy và hành xử ấy không đem lại công lý cho xã hội và kể cả cho mọi người trong xã hội ấy.

Việc thực thi luật pháp ở Việt nam hiện nay đang trong tình trạng như vậy, nghĩa là công lý không được đảm bảo khi việc thực thi pháp luật không vô tư, không công bằng và chịu tác động của nhiều yếu tố khách quan mang lại. Đó cũng là sự lý giải cho câu hỏi vì sao tình trạng chạy án ở Việt nam trở nên hết sức phổ biến, vì một khi công lý không được đảm bảo, tinh thần thượng tôn pháp luật không được cổ vũ hay khuyến khích thì một số người đã lợi dụng tình trạng này để đổi trắng thay đen hoặc làm sai lệch hồ sơ các vụ án.

Một trong những yếu kém của Việt nam hiện nay là vấn đề pháp luật, cụ thể là công lý không được coi trọng và đảm bảo, về nguyên nhân thì nhiều người cho rằng do ở Việt nam hiện nay pháp luật còn rất nhiều tồn tại và bất cập. Song các chuyên gia về ngành luật thì cho rằng hệ thống luật pháp của Việt nam hiện tại khá đầy đủ và tiến bộ, tuy vậy vấn đề tổ chức thực thi pháp luật của bộ máy nhà nước thì rất kém và đây là nguyên nhân chính khiến cho công lý không được đảm bảo.

Ngày 10 tháng 04 năm 2015

© Kami

* Đây là trang Blog cá nhân của Kami. Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á châu Tự do RFA